Een paar jaar geleden was wildbreien heel erg in maar nu zie je alleen soms nog een oud verregend lapje om een lantaarnpaal. Hypes komen op en verdwijnen weer; en de woorden daarvoor ook. Maar participatiesamenleving, dat is echt een politiek woord, en dat hoor je nog steeds best vaak. Hoe komt het eigenlijk dat sommige neologismen, nieuwe woorden, eendagsvliegen zijn en andere niet? Kun je iets zeggen over de 'houdbaarheid' van neologismen, nieuwe woorden?
Ja, iets wel. Dankzij de FUDGE-test.
De FUDGE-test is een test om de overlevingskans van woorden te voorspellen. De test is ooit bedacht door Allan Metcalf, die er in het heel leuke boek 'Predicting New Words, The secrets of their success' (2002) over schreef.
De FUDGE-test is gebaseerd op de APGAR-test. Zoals je met de APGAR-test de gezondheid van pasgeborenen test op vijf punten, test je met de FUDGE-test de levensvatbaarheid van 'pasgeboren' woorden.
Hoe werkt de FUDGE-test? Je krijgt zo 5 woorden te zien. Bij elk woord staat wat het betekent en hoeveel het woord al voorkomt op internet. Ook vertellen we er soms bij wat voor andere woorden er bestaan die erop lijken, in vorm of in betekenis.
Het is de bedoeling dat jij gaat voorspellen of een woord 'overlevingskans' heeft. Dat doe je op basis van vijf criteria. In het woord FUDGE staan alle letters ergens voor, net als in APGAR. Je beoordeelt een woord op deze vijf criteria, en geeft het woord voor elk criterium de score 0, 1 of 2.
We leggen nu uit waar de letters in FUDGE voor staan. We lichten elke letter toe met een voorbeeld. Let op: dit hoort nog niet bij de test.
F staat voor frequency of use: hoe vaak komt een woord voor?
Het woord flashmobben komt ongeveer 4500 keer voor op Nederlandse sites. Denk jij dat dit veel is?
•Nee, heel weinig (0)
•Ja, redelijk veel (1)
•Heel veel! (2)
U staat voor unobtrusiveness. Hoera, wat een fijn woord. 
Bedoeld wordt dat nieuwe woorden niet te veel mogen opvallen. Opvallende, gekunstelde woorden hebben een kleinere overlevingskans. Ziet een woord er heel normaal uit, lijkt het bv. op andere woorden, dan dringt zo'n woord sneller de taal binnen, zonder dat je er erg in hebt. Wat vind je bijvoorbeeld van infobesitas?
D staat voor diversity of users and situations.
Op straat hoor je jongeren wel dingen zeggen als fronten 'ruziemaken' of beef 'ruzie'; academici onder elkaar zeggen soms amice tegen elkaar. Soms wordt een woord dus vooral door één groep gebruikt, of in één situatie. Als een woord door allerlei groepen in veel situaties gebruikt wordt, heeft het meer overlevingskans: het is algemener Nederlands.
Als iemand ergens heel goed en stoer in is, noem jij iemand dan een 'koning'?
•Nee, dit woord is te veel 'jargon' van een subgroep (0)
•Dit woord zou gebruikt kunnen worden (1)
•Dit woord kan iedereen, van jong tot oud, laagopgeleid tot hoogopgeleid, gebruiken (2)
G staat voor generation of forms and meanings.
Een woord is meer ingeburgerd als er een ander woord is of een 'rijtje' woorden is met bijna dezelfde vorm, of als er andere woorden naast dit woord voorkomen die over hetzelfde gaan. Als een woord meerdere betekenissen heeft, is dat ook vaak een teken voor 'ingeburgerdheid'. Bij flashmob hoort een werkwoord flashmobben; naast rookzuil heb je pafpaal.
Hoe zit dit bij het woord comazuipen?
•Dit woord is echt een eenling; er zijn geen andere woorden die erop lijken, in vorm of betekenis (0)
•Dit woord heeft soms wel een woord bij zich dat erop lijkt, in vorm of betekenis (1)
•Dit woord past goed in een groepje samenhangende vormen of woorden met een vergelijkbare betekenis (2)
E staat voor endurance of concept.
Gebruik je het woord house nog nu er dance is, een bredere term? Als iets ophoudt te bestaan of niet meer actueel is, gaat het woord ook vaak weg.
Kun je nog zeggen dat iets bokitoproof is?
•Dit woord benoemt een hype, een korte gril, of iets wat kort in het nieuws was; het woord zal ook weer verdwijnen (0)
•Het ding of verschijnsel waar het woord naar verwijst heeft volgens mij een redelijke overlevingskans; het woord dus ook (1)
•Het concept blijft, dus het woord ook: dit woord zegt ons over vijf jaar dus nog steeds veel (2)
Angst van vrouwen om een slet te worden gevonden; angst van vrouwen om negatief beoordeeld te worden op grond van bepaald gedrag dat zij vertonen, meestal seksueel gedrag of een bepaalde manier van kleden.
Bedankt voor het meedoen aan de fudge-test. Hieronder zie je een overzicht van je woordscores:
95% |
|
95% |
|
95% |
|
95% |
|
95% |
