HUIS
HUIS
DER
DER
VERSCHRIKKING
VERSCHRIKKING
.
Sombere
Sombere
mannen
mannen
in
in
Leeuwarden
Leeuwarden
.
Reportage
Reportage
uit
uit
Nederlandse
Nederlandse
gevangenissen
gevangenissen
en
en
kampen
kampen
Van
Van
de
de
dodencellen
dodencellen
in
in
de
de
Scheveningse
Scheveningse
strafgevangenis
strafgevangenis
naar
naar
de
de
zo
zo
zwaar
zwaar
bewaakte
bewaakte
gevangenis
gevangenis
te
te
Leeuwarden
Leeuwarden:
:
het
het
is
is
niet
niet
zulk
zulk
een
een
groot
groot
verschil
verschil.
.
Toen
Toen
ik
ik
aan
aan
deze
deze
strafgevangenis
strafgevangenis
een
een
bezoek
bezoek
bracht
bracht,
,
maakte
maakte
een
een
druilerige
druilerige
motregen
motregen
uit
uit
een
een
loodgrijze
loodgrijze
lucht
lucht
de
de
binnenplaats
binnen- plaats
van
van
het
het
strafgesticht
strafgesticht
nog
nog
triester
triester
dan
dan
zij
zij
reeds
reeds
is
is.
.
Omsloten
Omsloten
door
door
hoge
hoge
gevangenismuren
gevangenismuren
met
met
getraliede
getraliede
vensters
vensters,
,
afgegrendeld
afgegrendeld
door
door
een
een
hoog
hoog,
,
zwaar
zwaar
hek
hek,
,
waarachter
waarachter
nog
nog
een
een
hek
hek
en
en
nog
nog
een
een
zware
zware
ijzeren
ijzeren
deur
deur,
,
voelde
voelde
de
de
bezoeker
bezoeker
zich
zich
verstikt
verstikt
op
op
de
de
kleine
kleine
steentjes
steentjes
van
van
het
het
kleine
kleine
pleintje
pleintje.
.
En
En
dit
dit
kleine
kleine
pleintje
pleintje,
,
de
de
luchtplaats
luchtplaats,
,
is
is
de
de
oase
oase
voor
voor
de
de
tot
tot
levenslange
levenslange
gevangenisstraf
gevangenisstraf
veroordeelden
veroordeelden,
,
of
of
voor
voor
de
de
mannen
mannen
die
die
tot
tot
twaalf
twaalf,
,
vijftien
vijftien
of
of
tot
tot
twintig
twintig
jaar
jaar
zijn
zijn
veroordeeld
veroordeeld.
.
Op
Op
de
de
dag
dag,
,
dat
dat
ik
ik
er
er
was
was,
,
zaten
zaten
in
in
de
de
Leeuwarder
Leeuwarder
strafgevangenis
strafgevangenis
156
156
levenslangen
levenslangen,
,
elf
elf
criminelen
criminelen
en
en
145
145
politieke
politieke
delinquenten
delinquenten.
.
Een
Een
vreemde
vreemde,
,
onwezenlijke
onwezenlijke
wereld
wereld,
,
vol
vol
sombere
sombere
mensen
mensen.
.
Het
Het
lijstje
lijstje,
,
dat
dat
de
de
onderdirecteur
onderdirec- teur
mij
mij
liet
liet
zien
zien,
,
vermeldde
vermeldde
de
de
namen
namen
van
van
35
35
gevangenen
gevangenen,
,
die
die
een
een
moord
moord
hadden
hadden
gepleegd
gepleegd
en
en
daaronder
daaronder
bevonden
bevonde'n
zich
zich
zelfs
zelfs
negen
negen
recidivisten
recidivisten.
.
Verder
Verder
vertelde
vertelde
het
het
lijstje
lijstje
dat
dat
in
in
het
het
strafgesticht
strafgesticht
43
43
mannen
mannen
wonen
wonen
wegens
wegens
doodslag
doodslag,
,
onder
onder
wie
wie......
twaalf
twaalf
recidivisten
reci- divisten.
.
Wegens
Wegens
zware
zware
mishandeling
mishandeling
zaten
zaten
er
er
vijf
vijf,
,
onder
onder
wie
wie
drie
drie
recidivisten
recidi- visten,
,
wegens
wegens
zedendelicten
zedendelicten.
vijf
vijf,
,
onder
onder
wie
wie
twee
twee
recidivisten
recidivisten.
.
De
De
gemiddelde
ge- middelde
strafduur
strafduur
van
van
alle
alle
gestraften
gestraften
bedraagt
bedraagt
vijftien
vijftien
jaren
jaren,
,
waarbij
waarbij
men
men
de
de
levenslangen
levenslangen
op
op
een
een
straftijd
straftijd
van
van
twintig
twintig
jaar
jaar
rekende
rekende......
"
Ze
"Ze
zijn
zijn
ons
ons
allen
allen
gelijk
gelijk",
"
,
zegt
zegt
de
de
onderdirecteur
on- derdirecteur.
.
"
U
"U
begrijpt
begrijpt
dat
dat
wij
wij
geen
geen
verschil
verschil
mogen
mogen
maken
maken
tussen
tussen
de
de
allerergsten
aller- ergsten
en
en
de
de
minder
minder
ergen
ergen.
.
Zij
Zij
hebben
hebben
hier
hier
allen
allen
dezelfde
dezelfde
plichten
plichten
maar
maar
ook
ook
dezelfde
de- zelfde
rechten
rechten".
"
.
In
In
de
de
recreatiezaal
recreatiezaal,
,
een
een
keurig
keurig
zaaltje
zaaltje
met
met
keurig
keurig
gerangschikte
gerangschikte
tafels
tafels
en
en
stoelen
stoelen
ontmoet
ontmoet
ik
ik
een
een
jongeman
jonge- man
van
van
een
een
jaar
jaar
of
of
een
een-
-
twee
twee
en
en
dertig
der- tig.
.
Wanneer
Wanneer
hij
hij
het
het
ruige
ruige
bruine
bruine
boevenpak
boe- venpak
niet
niet
droeg
droeg,
,
zou
zou
ik
ik
hem
hem
verslijten
ver- slijten
voor
voor
een
een
keurige
keurige
vlotte
vlotte
kellner
keiler
feller
kelder
keimer
die
die
geen
geen
vlieg
vlieg
kwaad
kwaad
zal
zal
doen
doen.
.
Ik
Ik
kan
kan
in
in
dit
dit
vriendelijke
vriendelijke
nog
nog
jongensachtige
jongensachtige
gezicht
gezicht
geen
geen
misdadiger
misdadiger
zien
zien.
.
Toch
Toch
moet
moet
hij
hij
het
het
zijn
zijn.
.
Wanneer
Wanneer
ik
ik
even
even
met
met
hem
hem
praat
praat,
,
en
en
vraag
vraag
hoelang
hoelang
hij
hij
hier
hier
nu
nu
al
al
in
in
Leeuwarden
Leeuwarden
is
is
dan
dan
zegt
zegt
hij
hij........
"
Negen
Ne-gen
jaren
jaren
al
al....^"
....
"
"
Dan
JDam
zul
zul
je
je
wel
wel
gauw
gauw
weer
weer
naar
naar
huis
huis
gaan
gaan",
"
,
veronderstel
veronderstel
ik
ik.
.
"
Neen
"Neen",
"
,
zegt
zegt
hij
hij,
,
"
voorlopig
"voorlopig
nog
nog
niet
niet,
,
want
want
ik
ik
ben
ben
een
ëen
levenslange
levenslange......"
"
"
Levenslang
"Levenslang?",
?
"
herhaal
herhaal
ik
ik,
,
vermoedelijk
vermoede- lijk
met
met
enige
enige
verbazing
verbazing
in
in
mijn
mijn
stem
stem.
.
"
Ja
"Ja,
,
levenslang
levenslang......"
"
Dan
Dan
stokt
stokt
het
het
gesprek
ge- sprek
even
even
en
en
we
we
kijken
kijken
beiden
beiden
even
even
stil
stil
voor
voor
ons
ons
uit
uit.
.
"
Ik
"Jk
heb
heb
een
een
mens
mens
gedood
gedood,
,
ziet
ziet
u
u",
"
,
fluistert
fluistert
hij
hij
bijna
bijna
onhoorbaar
onhoorbaar.
.
"
Ik
"Ik
ben
ben...
...
"
en
en
dan
dan
noemt
noemt
hij
hij
mij
mij
zijn
zijn
naam
naam,
,
die
die
voldoende
voldoende
is
is
om
om
mij
mij
te
te
herinneren
herinneren
waarvoor
waar- voor
hij
hij
werd
werd
gestraft
gestraft
met
met
levenslange
levenslange
gevangenisstraf
gevangenisstraf.
.
Hij
Hij
vermoordde
vermoordde
ergens
ergens
in
in
een
een
klein
klein
plaatsje
plaatsje
in
in
Zuid-Holland
Zuid-Holland
een
een
veekoopman
veekoopman.
.
Dat
Dat
is
is
nu
nu
zo
zo
ongeveer
ongeveer
tien
tien
jaar
jaar
geleden
geleden.
.
Een
Een
veehouder
veehouder,
,
die
die
door
door
hem
hem
uit
uit
het
het
huis
huis
werd
werd
gelokt
gelokt,
,
die
die
hij
hij
meenam
meenam
in
in
zijn
zijn
gehuurde
gehuurde
auto
auto
en
en
die
die
hij
hij
enkele
enkele
honderden
honderden
meters
meters
van
van
het
het
huis
huis
verwijderd
verwijderd
doodsloeg
doodsloeg
met
met
een
een
crick
crick,
,
waarna
waarna
hij
hij
hem
hem
nog
nog
enige
enige
messteken
messteken
in
in
de
de
hals
hals
toebracht
toebracht.
.
Het
Het
lijk
lijk
werd
werd
uit
uit
de
de
wagen
wagen
gesleept
gesleept,
,
en
en
de
de
moordenaar
moordenaar
joeg
joeg
voort
voort
met
met
een
een
dikke
dikke
portefeuille
portefeuille
vol
vol
met
met
geld
geld
die
die
aan
aan
het
het
slachtoffer
slachtoffer
had
had
toebehoord
toebehoord.
.
Het
Het
lijk
lijk
van
van
de
de
vermoorde
vermoorde
werd
werd
later
later
aan
aan
de
de
kant
kant
van
van
de
de
weg
weg
gevonden
gevonden.
.
De
De
jongeman
jongeman
werd
werd
gegrepen
gegrepen.
.
Overstelpend
Over- stelpend
was
was
het
het
bewijs
bewijs,
,
de
de
stille
stille
getuigen
getui- gen
die
die
te
te
Rotterdam
Rotterdam,
en
en
elders
elders
werden
werden
gevonden
gevonden.
.
Er
Er
was
was
geen
geen
twijfel
twijfel
meer
meer
mogelijk
mogelijk.
.
Dat
Dat
was
was
dus
dus
deze
deze
keurige
keurige
jongen
jongen?
?
Voor
Voor
zijn
zijn
rechters
rechters
gaf
gaf
hij
hij
toe
toe,
,
bij
bij
het
het
drama
drama
tegenwoordig
tegenwoordig
te
te
zijn
zijn
geweest
geweest,
,
hijzelf
hijzelf
zou
zou
alleen
alleen
de
de
auto
auto
hebben
hebben
bestuurd
bestuurd.
.
Er
Er
zou
zou
een
een
ander
ander
zijn
zijn
geweest
geweest
die
die
de
de
dodelijke
dodelijke
slagen
slagen
zou
zou
hebben
hebben
toegebracht
toegebracht.
.
Een
Een
zekere
zekere
"
Arie
"Arie".
"
.
Maar
Maar
men
men
zocht
zocht
naar
naar
Arie
Arie,
,
die
die
echter
echter
niet
niet
werd
werd
gevonden
gevonden.
.
Levenslang
Levenslang
luidde
luidde
het
het
vonnis
vonnis.
.
"
Heb
"Heb
je
je
het
het
alleen
alleen
gedaan
gedaan?",
?
"
,
vraag
vraag
ik
ik
"
heel
"heel
alleen
alleen?".
?
"
.
"
Neen
"Neen,
,
met
met
een
een
ander
ander",
"
,
zegt
zegt
hij
hij.
.
"
Maar
"Maar
die
die
ander
ander
zal
zal
moeilijk
moeilijk
meer
meer
te
te
vinden
vinden
zijn
zijn".
"
.
Ik
Ik
neem
neem
mij
mij
voor
voor,
,
mijn
mijn
hoogst
hoogst
merkwaardige
merk- waardige
ervaringen
ervaringen
met
met
deze
deze
jongeman
jongeman
in
in
de
de
strafgevangenis
strafgevangenis
te
te
Leeuwarden
Leeuwarden
aan
aan
de
de
hoogste
hoogste
gerechtelijke
gerechtelijke
autoriteiten
autoriteiten
mede
mede
te
te
delen
delen.
.
Ik
Ik
vertel
vertel
het
het
de
de
levenslange
levenslange
niet
niet.
.
Zou
Zou
deze
deze
veroordeelde
veroordeelde
na
na
tien
tien
jaren
jaren
in
in
een
een
sombere
sombere
cel
cel
te
te
hebben
hebben
doorgebracht
doorgebracht
in
in
een
een
goed
goed
gesprek
gesprek
niet
niet
willen
willen
vertellen
vertellen,
,
wat
wat
er
er
nu
nu
precies
precies
gebeurde
gebeurde
en
en
wie
wie
die
die
tweede
tweede
dader
dader
was
was,
,
wellicht
wellicht
de
de
hoofddader
hoofdda- der?
?
Of
Of
is
is
het
het
de
de
volgehouden
volgehouden
fictie
fictie?
?
Een
Een
ogenblik
ogenblik
later
later
schikt
schikt
de
de
levenslange
levenslange
weer
weer
keurige
keurige
kleedjes
kleedjes
op
op
de
de
kleine
kleine
tafeltjes
tafeltjes
van
van
de
de
recreatiezaal
recrea- tiezaal.
.
Straks
Straks
zullen
zullen
de
de
anderen
anderen
komen
komen,
,
de
de
andere
andere
levenslangen
levenslangen
en
en
die
die
van
van
tien
tien,
,
vijftien
vijftien
en
en
twintig
twintig
jaar
jaar,
,
de
de
criminelen
criminelen
en
en
de
de
politieken
politieker
politieken.
.
Zij
¦Zij
zullen
zullen
in
in
de
de
avond
avond
achter
achter
de
de
tralies
tralies
en
en
achter
achter
de
de
matglazen
matglazen
vensters
vensters
gaan
gaan
schaken
schaken.
.
Een
Een
klaverjasje
klaverjasje
maken
maken,
,
een
een
sigaretje
sigaretje
roken
roken.
.
En
En
dan
dan
weer
weer
teruggaan
teruggaan
naar
naar
hun
hun
cellen
cellen.
.
Naar
Naar
de
de
grauwe
grauwe
stenen
stenen
vertrekjes
vertrekjes
met
met
de
de
opklapbare
opklapbare
bedden
bedden,
,
het
het
boekenplankje
boeken- plankje
en
en
de
de
familieportretjes
familieportretjes
aan
aan
de
de
muur
muur....
....
Eén
Eén
avond
avond
van
van
de
de
vijftien
vijftien
jaar
jaar,
,
één
één
avond
avond
van
van
de
de
levenslange
levenslange
gevangenisstraf
gevangenisstraf.
.
Allen
Allen
gelijk
gelijk.
"
Ze
... "Ze
zijn
zijn
hier
hier
allen
allen
gelijk
gelijk",
"
,
zegt
zegt
de
de
onderdirecteur
onderdirecteur
mij
mij
later
later
wanneer
wanneer
ik
ik
hem
hem
vraag
vraag
naar
naar
iemand
iemand,
,
wiens
wiens
naam
naam
ik
ik
mij
mij
nog
nog
herinner
herinner
uit
uit
lang
lang
vervlogen
vervlogen
jaren
jaren.
.
De
De
naam
naam
van
van
hem
hem,
,
die
die
in
in
mijn
mijn
jeugd
jeugd
een
een
meisje
meisje
van
van
onze
onze
hockeyclub
hockeyclub
vermoordde
vermoordde.
.
"
Ze
"Ze
zijn
zijn
ons
ons
allen
allen
gelijk
gelijk".
"
.
Ik
Ik
denk
denk
aan
aan
de
de
vader
vader
die
die
zijn
zijn
beide
beide
kinderen
kinderen
vermoordde
ver- moordde,
,
aan
aan
de
de
jongeman
jongeman
die
die
in
in
het
het
centrum
centrum
van
van
Amsterdam
Amsterdam
een
een
negenjarig
negenjarig
meisje
meisje
op
op
afschuwelijke
afschuwelijke
wijze
wijze
om
om
het
het
leven
leven
bracht
bracht,
,
aan
aan
de
de
verrader
verrader
van
van
tientallen
tien- tallen
Nederlandse
Nederlandse
illegale
illegale
strijders
strijders,
,
en
en
aan
aan
de
de
vele
vele
andere
andere
misdadigers
misdadigers
die
die
ik
ik
tijdens
tijdens
mijn
mijn
tocht
tocht
door
door
de
de
strafgevangenis
strafgevange- nis
van
van
Leeuwarden
Leeuwarden
heb
heb
ontmoet
ontmoet
zonder
zonder
hun
hun
namen
namen
te
te
kennen
kennen.
.
Eén
Eén
naam
naam
noem
noem
ik
ik
de
de
onderdirecteur
onderdirecteur.
.
Hij
Hij
is
is
hier
hier
wel
wel,
,
zegt
zegt
mijn
mijn
leidsman
leidsman,
,
maar
maar
ik
ik
zal
zal
u
u
hem
hem
niet
niet
aanwijzen
aanwijzen.
.
Ik
Ik
heb
heb
hem
hem
nooit
nooit
gezien
gezien,
,
maar
maar
ik
Uc
weet
weet,
,
dat
dat
die
die
man
man
ongeveer
ongeveer
twintig
twintig
jaar
jaar
geleden
geleden
op
op
die
die
mooie
mooie
voorjaarsmiddag
voorjaarsmiddag
in
in
dat
dat
dichte
dichte
bos
bos
bij
bij
Bennekom
Benneicom
Tineke
Tineke
met
met
dolksteken
dolksteken
van
van
het
het
leven
leven
beroofde
beroofde,
,
toen
toen
zij
zij
daar
daar
met
met
een
een
vriendin
vriendin
een
een
wandeling
wan- deling
maakte
maakte.
.
De
De
grote
grote
verslagen
verslagen
in
in
de
de
ochtendbladen
ochtendbladen
waarin
waarin
heel
heel
dat
dat
verschrikkelijke
verschrikkelijke
drama
drama
in
in
al
al
zijn
zfjn
gruwzaamheid
gruw- zaamheid
werd
werd
vermeld
vermeld,
,
de
de
vervolgverhalen
vervolgver- halen
over
over
nog
nog
meer
meer
bijzonderheden
bijzonderheden
van
van
dit
dit
drama
drama,
,
het
het
flitst
flitst
mij
mij
allemaal
allemaal
weer
weer
door
door
het
het
hoofd
hoofd.
.
In
In
gedachten
gedachten
zie
zie
ik
ik
weer
weer
onze
onze
clubleden
clubleden,
,
mijn
mijn
vrienden
vrienden
en
en
vriendinnen
vriendinnen
van
van
de
de
hockeyclub
hockeyclub,
,
waarvan
waarvan
ik
ik
voorzitter
voorzitter
was
was.
.
Ik
Ik
zie
zie
weer
weer
de
de
begrafenis
begra- fenis,
,
waarbij
waarbij
de
de
predikant
predikant
sprak
sprak
over
over
de
de
bloem
bloem
en
en
het
het
kortstondig
kortstondig
leven
leven.
.
Het
Het
enige
enige,
,
wat
wat
ik
ik
weet
weet
is
is,
,
dat
dat
de
de
man
man
die
die
dit
dit
afschuwelijke
afschuwelijke
misdrijf
misdrijf
op
op
zijn
zijn
geweten
ge- weten
heeft
heeft,
,
blauwe
blauwe
ogen
ogen
had
had.
.
Terwijl
Terwijl
ik
ik
nog
nog
denk
denk
aan
aan
de
de
verschrikkelijke
verschrikkelijke
gebeurtenis
ge- beurtenis
in
in
de
de
bossen
bossen
bij
bij
Bennekom
Bennekom
speur
speur
ik
ik
onbewust
onbewust
naar
naar
de
de
man
man
die
die
deze
deze
daad
daad
op
op
zijn
zijn
geweten
geweten
heeft
heeft.
.
De
De
adjunctdirecteur
adjunotdirecteur
wijst
wijst
mij
mij
op
op
de
de
binnenplaats
binnenplaats.
.
Hij
Hij
vertelt
vertelt
mij
mij
dat
dat
er
er
289
289
politieke
politieke
delinquenten
delinquenten
in
in
het
het
strafgesticht
strafge- sticht
zitten
zitten
van
van
wie
wie
er
er
145
145
tot
tot
levenslange
levens- lange
gevangenisstraf
gevangenisstraf
werden
werden
veroordeeld
veroor- deeld.
.
Dat
Dat
er
er
145
145
criminelen
criminelen
zijn
zijn,
,
van
van
wie
wie
er
er
elf
elf
het
het
vonnis
vonnis
van
van
levenslang
levenslang
over
over
zich
zich
hoorden
hoorden
uitspreken
uitspreken.
.
Zij
Zij
interesseren
inte- resseren
mij
mi]
nu
nu
geen
geen
van
van
allen
allen,
,
alleen
alleen
die
die
éne
éne,
,
die
die
Tineke
Tineke
vermoordde
vermoordde.
.
Telkens
Telkens
passeren
passeren
wij
wij
gevangenen
gevangenen,
,
het
het
ene
ene
gezicht
gezicht
moge
moge
wat
wat
minder
minder
onsympathiek
onsympathiek
zijn
zijn
dan
dan
het
het
andere
andere,
,
het
het
ene
ene
gezicht
gezicht
wat
wat
jonger
jonger
dan
dan
het
het
andere
andere,
,
zij
zij
zijn
zijn
niet
niet
te
te
onderscheiden
onder- scheiden.
.
Dan
Dan
sta
sta
ik
ik
plotseling
plotseling
voor
voor
hem
hem.
.
Dat
Dat
móet
móet
hem
hem
zijn
zijn,
,
Ja
Ja,
,
dat
dat
gezicht
gezicht,
,
die
die
vreemde
vreemde
lichtblauwe
lichtblauwe
ogen
ogen,
,
die
die
korte
korte,
,
ietwat
ietwat
gedrongen
gedrongen
gestalte
gestalte,
,
die
die
sterke
sterke,
,
ruwe
ruwe
handen
handen
moeten
moeten....
....
Nooit
Nooit
heb
heb
ik
ik
de
de
moordenaar
moordenaar
van
van
Tineke
Tineke
gezien
gezien,
,
zelfs
zelfs
niet
niet
op
op
de
de
terechtzitting
terechtzitting,
,
welke
welke
met
met
gesloten
ge- sloten
deuren
deuren
werd
werd
gehouden
gehouden.
.
Maar
Maar
ik
ik
weet
weet
het
het
zeker
zeker.
.
Er
Er
is
is
een
een
fijne
fijne
intuïtie
intuďtie
die
die
de
de
mens
mens
alles
alles
vertellen
vertellen
kan
kan.
.
"
Dat
"Dat
is
is
'
em
'em,
,
die
die
daar
daar
bij
bij
de
de
poort
poort,
,
die
die
daar
daar
met
met
z'n
z'n
klompen
klompen
aan
aan".
"
.
De
De
adjunct
adjunct
knikt
knikt
en
en
zegt
zegt:
:
"
Inderdaad
"Inderdaad,
,
dat
dat
is
is
"
em.
'em.
Maar
Maar
u
u
moet
moet
hem
hem
wel
wel
haast
haast
gekend
gekend
hebben
hebben".
"
.
Met
Met
de
de
hand
hand
op
op
mijn
mijn
hart
hart
kan
kan
ik
ik
verklaren
ver- klaren
dat
dat
ik
ik
hem
hem
nimmer
nimmer
zag
zag.
.