Inhoudsopgave: |
|
Neologismen ⋅ Attentiorexia, kastanjepolitiek of planken? |
  Neologismen zijn nieuwe woorden of uitdrukkingen, of al bestaande woorden of uitdrukkingen die in een nieuwe betekenis gebruikt worden. Elk jaar komen er duizenden nieuwe woorden bij, maar niet ieder nieuw woord zal in een woordenboek, bijvoorbeeld het Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW) dat op het INL wordt vervaardigd, komen.
Woorden van korte duur Ook in 2011 zijn er hypes en rages, en waarschijnlijk zullen de woorden hiervoor, net als de rages zelf, korte tijd gebruikt worden en weer snel verdwijnen. Planken of planking, een foto van jezelf maken waarbij je jezelf zo stijf als een plank maakt, is vooral op socialemediasites, bijvoorbeeld Facebook, een hype. Toch wordt planken alweer verdrongen door uilen, een foto van jezelf maken terwijl je als een uil ergens op zit. Ook wildbreien is in: breien in een openbare ruimte, waarbij de breiwerkjes vervolgens ook ter versiering opgehangen worden, bijvoorbeeld om bomen, lantaarnpalen of bankjes heen. Het fenomeen is waarschijnlijk overgewaaid uit de Verenigde Staten, waar het yarn bombing of graffiti knitting wordt genoemd. |
|
Onderzoek ⋅ Combinaties, vaste verbindingen en spreekwoorden in het ANW |
 Het Algemeen Nederlands Woordenboek besteedt veel meer aandacht dan bestaande woordenboeken aan combinatoriek: de wijze waarop woorden in het Nederlands gecombineerd worden in woordgroepen. Het ANW onderscheidt per woordtype (bv. substantief, bijvoeglijk naamwoord en werkwoord) combinaties, verbindingen en spreekwoorden.
Muziekinstrumenten Als eindopdracht van het college corpuslexicografie hield de Leidse student Rolf Hanswijk zich bezig met het verschil tussen vooral combinaties en verbindingen. Daarbij maakte hij ook kennis met de vaak weerbarstige praktijk: voor het ANW bewerkte hij de combinatiemogelijkheden en verbindingen van een flink aantal muziekinstrumenten. |
|
Taalvraag ⋅ Hoe oud is de betekenis van morgenster? |
 Vraag Het INL ontving deze vraag van een journalist: in Amsterdam heeft het woord morgenster de betekenis ‘iemand die in alle vroegte de vuilnisbakken of het grofvuil afstruint op zoek naar iets van zijn gading’. Hoe oud is het woord in die betekenis eigenlijk?
Antwoord Het woord morgenster in de bedoelde betekenis is opgenomen in Van Dale Modern Bargoens woordenboek - Van Achenebbisj tot zwijntje en 698 andere informele woorden van Ewoud Sanders. De vroegste vindplaats dateert van 1897, gevonden in het boek Amsterdam bij dag en nacht van Justus van Maurik. In 1937 verschijnt het woord voor het eerst in een Bargoens woordenboekje, De Gabbertaal van E.G. Bolhuis. Hieraan kan nog worden toegevoegd dat het woord eerder ook opgenomen is het standaardwerk Woordenschat (1899) van Taco H. de Beer en E. Laurillard. Daarin staat onder het lemma morgenster (p. 766): “(Amst.), voddenraper, omdat die vaak vóór dag en dauw op buit uitgaat.”
Een vergelijkbare, gloednieuwe betekenis van morgenster is ‘werkster die ’s morgens schoollokalen en kantoren schoonmaakt’, opgenomen in de Grote Van Dale (2005). |
|
Boek ⋅ Van woordenlijst tot woordenboek |
 Zojuist verschenen: Van woordenlijst tot woordenboek · Een geschiedenis van woordenboeken van het Nederlands door P.G.J. van Sterkenburg, oud-directeur van het INL.
Er is sedert de jaren tachtig van de vorige eeuw veel, heel veel veranderd in de lexicografie of het schrijven van woordenboeken. Daarom heeft het in 1984 verschenen boek met dezelfde titel en van dezelfde auteur een vervolg gekregen.
De kernvraag van dit mooi vormgegeven en van veel beeldmateriaal voorzien herziene druk is hoe de lexicografie van het Nederlands zich heeft ontwikkeld.
Het boek is uitgegeven door Uitgeverij Scriptum, ISBN 978 90 55948376 | NUR 610 |
|
Boek ⋅ Nederlands van Middeleeuwen tot Gouden Eeuw |
  Drie jaar na het verschijnen van Nederlands van Middeleeuwen tot Gouden Eeuw komt Uitgeverij Vantilt met een tweede, herziene druk. Op basis van de ervaringen van docenten en studenten hebben de auteurs het boek aangepast. Aan klank- en spellingvarianten is meer aandacht besteed. Naamvallen en hun gebruik zijn uitvoeriger behandeld en in een overzichtelijker opzet gepresenteerd. Vraagstellingen bij teksten zijn geëxpliciteerd. De afwisseling tussen de Nederlandse en Latijnse terminologie is consistenter gemaakt. De verklarende woordenlijst is aanmerkelijk langer en geeft bovendien aan in welke paragraaf de lezer een begrip kan terugvinden. Tot slot zijn de verwijzingen naar onlinewoordenboeken geactualiseerd.
Nederlands van Middeleeuwen tot Gouden Eeuw biedt een praktische cursus Middelnederlands en Vroegnieuwnederlands. In de tien hoofdstukken van het grammaticadeel worden de belangrijkste taalkenmerken van deze historische taalfasen en de achtergronden daarvan duidelijk uitgelegd. Het tweede deel kent oefenteksten die verschillende tekstgenres bestrijken en een oplopende moeilijkheidsgraad vertonen. Het boek leent zich zowel voor gebruik bij een collegereeks als voor zelfstudie. Eind augustus verschijnt de aangepaste docentenhandleiding. U kunt zich daarvoor aanmelden via info@vantilt.nl.
Nederlands van Middeleeuwen tot Gouden Eeuw Marijke Mooijaart & Marijke van der Wal paperback | 224 p. | geïllustreerd ISBN 9789460040764 € 19,95 | bestel |
|
Project ⋅ Taalportaal Nederlands en Fries |
Het project Taalportaal stelt zich ten doel om beschikbare informatie over de grammatica van de Nederlandse en Friese taal op een toegankelijke en wetenschappelijk verantwoorde manier bij elkaar te brengen en via het internet te ontsluiten.
Het Taalportaal zal een grote hoeveelheid informatie bevatten over de Nederlandse en Friese syntaxis, morfologie en fonologie.
|
|
|
|
|
 |
Nieuws |
Nieuwe website voor het INL en de TST-Centrale |
Het INL en de TST-Centrale krijgen op 6 september een nieuwe website: www.inl.nl en www.inl.nl/tst-centrale.
De vernieuwde website van het INL biedt via een zoekbox toegang tot de kennisbank van de Nederlandse taal. Deze kennisbank geeft zowel de betekenis van de oudste woorden van onze taal als van de meest recente: woorden vanaf ca. 500 na Christus tot die van vandaag de dag. U kunt op de website ook terecht voor o.a. informatie over onderwijs, onderzoek en taaladvies.
Producten bestellen De nieuwe gebruiksvriendelijke website van de TST-Centrale maakt het bestellen van producten eenvoudiger.
Vormgeving De vormgeving van deze nieuwsbrief sluit aan bij de vormgeving van de nieuwe websites. |
|
|
 |
Symposium |
Vooraankondiging symposium DIAMANT ⋅ tijdreis op basis van betekenis |
Vijftien eeuwen woordenschat van het Nederlands vormt de basis voor een computationeel lexicon (GiGaNT). Met dit lexicon wordt nieuw corpusmateriaal verrijkt. Naast het opsporen van woordmateriaal en betekenissen willen we ook teksten beter doorzoekbaar maken. Typ het woord wereld en u krijgt ook vormen als waereld, weerelt, werlt en werelden. Het INL wil het mogelijk maken dat bijvoorbeeld het woord slager ook begrippen als vleeschhouwer en beenhouwer oplevert.
Lexicale variatie en veranderingen Daarvoor moet het computationeel lexicon GiGaNT uitgebreid worden met een diachrone semantische laag. Dat moet op zo’n manier gebeuren dat er niet alleen gemakkelijker naar historische begrippen kan worden gezocht, het lexicon moet ook gebruikt kunnen worden voor onderzoek naar lexicale variatie en veranderingen.
Experts Bij het opzetten van deze nieuwe taak willen we experts op dit gebied betrekken. Daarom organiseert het INL op 24 november a.s. een symposium waarin niet alleen een aantal uitgenodigde sprekers een lezing gaan houden, maar waarin ook ruimte komt voor een discussie over hoe we een dergelijke uitbreiding van het lexicon het beste kunnen opzetten. De dagvoorzitter is Steven Krauwer.
Binnenkort treft u het programma aan op www.inl.nl
Vragen? info@inl.nl |
|
|
 |
Wetenschapsdag |
Open dag INL ⋅ Taal in Beweging |
Op zondag 30 oktober 2011 zet het INL zijn deuren open. Tussen 13.00 en 17.00 uur is iedereen welkom om van alles te weten te komen over de Nederlandse taal in beweging.
Ontwikkelingen van de Nederlandse taal Tijdens de open dag laat het INL de ontwikkeling van de Nederlandse taal zien: het Nederlands van gisteren, vandaag en morgen. Er zijn bijvoorbeeld presentaties en demonstraties van de kennisbank van de Nederlandse taal en de spellinghulp ‘Spelspiek’. Daarnaast kun je leren hoe je een woordenboek maakt en meedoen aan een aantal tests, zoals de neologismentest en de stemmenquiz!
Vragen? info@inl.nl |
|
|
 |
|
Colofon |
Redactie Jasperina Furman Katrien Van pellicom Karin van Weerlee
Auteurs Attentiorexia, kastanjepolitiek of planken? · Vivien Waszink
Combinaties, vaste verbindingen en spreekwoorden in het ANW · Rolf Hanswijk
Hoe oud is de betekenis van morgenster? · Rob Tempelaars
Vragen? info@inl.nl |
|
|
 |
|
|