“Bij gebrek aan interesse zijn wij genoodzaakt een Chinese vrijwilliger aan te wijzen.” Wanneer iemand dit tegen een Vlaming zegt, voelt die de bui al hangen: de kans is dan namelijk groot dat hij uitgekozen wordt. Een Nederlander kijkt dan weer wat raar op en denkt: “Komt die vrijwilliger uit China?”
Nee, de Chinese vrijwilliger komt niet altijd uit China, al kan het natuurlijk toevallig wel net een echte Chinees zijn. Met deze Vlaamse uitdrukking wordt de pineut aangeduid: de Chinese vrijwilliger is namelijk diegene die min of meer verplicht een –meestal vervelende – taak moet gaan uitvoeren.
Koreaanse Oorlog
De uitdrukking is mogelijk ontstaan naar aanleiding van de Koreaanse Oorlog (1950-1953). Aan Noord-Koreaanse kant vochten heel veel Chinezen zogezegd vrijwillig mee, maar in werkelijkheid werden ze door hun leider Mao Zedong verplicht, omdat hij op die manier openlijk zijn steun kon tonen aan de communistische buurstaat. De Chinese vrijwilligers in het Koreaanse leger waren daar dus allesbehalve vrijwillig. Pittig detail: Nederlanders en Belgen vochten in die oorlog ook mee, maar dan aan Zuid-Koreaanse kant, samen met de Verenigde Staten.
Als matroos naar Shanghai
Ook het Engels heeft een uitdrukking die verband houdt met ‘niet zo vrijwillige’ vrijwilligers: to shanghai, wat ‘het ronselen van matrozen’ betekent. In de 19e eeuw waren er in de grote wereldhavens als Londen, San Francisco en New York te weinig goede krachten te vinden voor lange overzeese tochten. Matrozen werden daarom onder valse voorwendsels of zelfs met geweld gedwongen om mee te varen naar bijvoorbeeld Shanghai. Hun ronselaars ontvingen bovendien ‘bloedgeld’ per ingescheepte matroos. De betekenis van to shanghai werd later uitgebreid naar ‘het ronselen van soldaten’: ziedaar de link met de Chinese vrijwilliger.
Wel goed, niet gek!
Een Vlaming heeft overigens wel een gepast antwoord klaar wanneer hij als Chinese vrijwilliger wordt aangewezen: “Met alle Chinezen, maar niet met den dezen!”, wat zoveel betekent als: ik ben wel goed, maar niet gek!