Een ander land, dat is in de middeleeuwen altijd ellende geweest, want ‘ander land, vreemd land’ was naast ‘verblijf in een ander land’ een van de oudste betekenissen van het woord ellende. De oudste optekening van het woord is in het Oudnederlands elelendi, met als betekenis ‘vreemdelingenschap, verblijf in een ander land’. Omdat het verblijf in een ander land ook ‘ballingschap’ kon betekenen, kreeg ellende uiteindelijk ook de ons nu meer vertrouwde betekenis ’treurige toestand, rampspoed’.
Vreemdelingschap, ballingschap en treurigheid, het werd in de middeleeuwen ellendigheid genoemd, tenzij je er zelf voor gekozen had, dan heette het pelgrimage en pelgrimschap. Vreemdelingen waren daarentegen in de middeleeuwen geen ‘ellendelingen’. Men gebruikte woorden als gast, inkomeling, pelgrim, uitheem, uitman, uitlander of vreemdman.
Het land van herkomst noch de vreemdeling werd geassocieerd met rampspoed en treurigheid. Het was de vreemdeling die zich in een ander land erg ellendig kon voelen. En deze betekenis van ellende is dezer dagen weer uiterst actueel.
- ellende in het Oudnederlands Woordenboek, Middelnederlandsch Woordenboek en het Woordenboek der Nederlandsche Taal
- ellendigheid in het Middelnederlandsch Woordenboek