Entropie in het dagelijkse leven

De chaos op mijn bureau, in mijn werkkamer, mijn huis, mijn hoofd en mijn leven is te wijten aan de tweede wet van de thermodynamica. Die zegt dat rommel vanzelf ontstaat, en dat het energie kost om orde te scheppen.

Dat ondervind ik elke dag. Overal in mijn leven duiken puinhoopjes en vuilnisbelten op waar niemand enig initiatief voor lijkt te hebben genomen. Naast mijn bed: een stapel gelezen en half gelezen boeken en tijdschriften, die al meermaals is omgevallen. In het kruidenrek: flesjes in alle vormen en kleuren, waarvan sommige jaren oud of leeg en andere dubbel of driedubbel. In de talloze bakjes, potjes, laden en dozen met schroeven, spijkers en bouten: een roestig allegaartje waarin het uren scharrelen is naar een moertje – en dat blijkt dan bijna te passen. Bij veel mensen lijken sokken die één paar vormen elkaar hardnekkig te willen vermijden, bij mij gebeurt dat zelfs met schoenen en pantoffels: ze gaan, zonder menselijke tussenkomst, altijd weer voor elkaar op de loop. Terwijl ik een dag besteed aan opruimen, maak ik rommel voor twee zulke dagen.

Als ik daarover klaag, hoor ik weleens het woord entropie vallen. Daar zou het door komen. Een uitgelezen gelegenheid lijkt me dat om het woordenboek erbij te halen. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal daagt de wetenschapper in ons uit: ‘In de thermodynamica voorkomende grootheid die de som aangeeft van de bij de verschillende temperaturen toegevoegde of aanwezige energie in afhankelijkheid van die temperatuur.’

Nou, dat is duidelijk: entropie is niks voor mij. Toch nog even proberen wat het wereldwijde internet voor hulp te bieden heeft. Er staan nogal wat gratis woordenboeken op www en je krijgt dan bijvoorbeeld dit: ‘een getal evenredig met de logaritme van het aantal realiseringmogelijkheden, ook wel gedefinieerd als de reversibele warmte gedeeld door de temperatuur’.

Wikipedia dan maar, ongetwijfeld de populairste bron van informatie tegenwoordig. Die definieert entropie als ‘een maat voor de waarschijnlijkheid van een bepaalde verdeling van microtoestanden (i.e. bewegingstoestanden van elementaire bouwstenen, zoals atomen en moleculen) binnen een geïsoleerd fysisch systeem.’ Dank u wel voor de moeite, Wikipedia. Dank u wel, internet.

Kan het anders? Het trefwoord entropie verschijnt voor het eerst in de Dikke Van Dale van 1914: ‘verlies van arbeidsvermogen der warmte-energie – wanneer warmte in andere energie overgaat, heeft er entropie plaats’. Die-hard entropidisten zullen misschien steigeren, maar hier kan ik me tenminste iets bij voorstellen. Genoeg, in ieder geval, om te weten dat er met entropie niet te spotten valt, dat het niet louter aan mij ligt dat de wereld een puinhoop is, en dat de warmte die ik aan alle kanten tegelijk verlies, vroeg of laat terugkeert als een andere energie.