De non-binaire non

Nieuwsflits! De Dikke Van Dale heeft naast de mannelijke en de vrouwelijke ministers een derde soort in het vizier gekregen: de genderneutrale. In de volgende editie lijken bijna alle zelfstandige naamwoorden die een persoon aanduiden er een nieuw genus bij te krijgen: x. Reden voor enig tromgeroffel, vond de promotiedienst van de uitgeverij, die meteen een persbericht schreef: ‘De nieuwe Dikke Van Dale wordt genderinclusief’. Wat dan ook in de meeste kranten kritiekloos weerklank vond.

Voor we kijken hoe Van Dale vandaag omgaat met mannen en vrouwen, eerst even duidelijk maken dat er een verschil is tussen een natuurlijk geslacht of gender (mannelijk, vrouwelijk of onbepaald) en een woordgeslacht of genus (de-woord mannelijk en de-woord vrouwelijk, of het-woord). Kort gezegd: geslacht is een kenmerk van mensen en dieren, genus is een kenmerk van woorden. Van Dale schrijft zelf in zijn Handboek Nederlands: ‘Of een woord in grammaticaal opzicht mannelijk dan wel vrouwelijk is, heeft met mannetjes of vrouwtjes weinig te maken.’ De burgemeester kan een man of een vrouw zijn, het woord is mannelijk. Zo staat het ook in de Woordenlijst Nederlandse Taal. 

Andere wereld

Uit ideologisch standpunt kun je daar je wenkbrauwen bij fronsen. Dat heb je met een taal die door vorige generaties is gevormd, toen de wereld er nog heel anders uitzag. Dat de huisdokter en de leraar mannelijke woorden zijn gebleven, ook al zijn de meeste artsen en leerkrachten intussen vrouwen, zal hier en daar wel pijn doen. Gelukkig kun je zelfs naar mannelijke woorden in sommige gevallen terugwijzen met een vrouwelijk voornaamwoord. Dat is al lang zo: ‘De dokter is er niet, maar ze zal u terugbellen.’

Werd Van Dale toch bestookt met klachten van feministen, non-binaire personen of transgenders? Werden de hoofdredacteuren voor de rechter gesleept op beschuldiging van seksisme? Ik weet het niet. Maar stiekem waren in de digitale editie de dokter, de leraar en veel andere beroepen al ‘m/v’ geworden. Laten we zeggen dat het een teken was van goeie wil: van die mannelijke woorden kun je moeiteloos overstappen naar zij of haar. Maar in maart gaat de Dikke dus nog verder: de meeste persoonsaanduidingen worden ‘m/v/x’. Er komt dus een genus bij, waar nog nooit iemand van heeft gehoord. En dan vraag ik me af: met welk woord moet ik terugverwijzen als ik voor die x ga? We hébben voor de derde persoon gewoon geen genderneutraal voornaamwoord, of het moest die zijn, wat net zo goed mannelijk als vrouwelijk is.

Non en jochie

Het argument lijkt te zijn dat ook vrouwen en ‘tussenmensen’ (woord sinds februari 2021 in Van Dale!) tot die beroepen toegetreden zijn. Oké, maar waarom past Van Dale die redenering niet toe op alle functienamen? De vuilnisman, de non, de vader en de kraamvrouw blijven volgens het persbericht buiten schot. Ik hoop maar dat de transgender vuilnismannen en de non-binaire nonnen zich koest houden.

En ook het diensthoofd, het bestuurslid, het meisje en het jochie blijven taboe voor x’en. De aanduiding ‘m/v/x’ zou daar immers botsen met het onzijdige lidwoord het. Net zoals bij de verkleinwoorden: het bakkertje en het nakomertje, bijvoorbeeld.

Kortom: als zelfs het woordenboek genus en geslacht door elkaar haspelt, werkt het zichzelf in de nesten.