Poetins oorlog

Namen van gewapende conflicten zijn belangrijk. Ze voorzien een strijd van een bepaald perspectief. Onlangs schreef ik hier over de aanduiding politionele acties. Dat is de Nederlandse naam voor de oorlog in Indonesië. In Indonesië zelf heet die gruwelijke oorlog ‘Revolusi Nasional Indonesia’, de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Het zijn twee perspectieven op dezelfde strijd.

Zoals bekend mag de oorlog die Rusland nu voert tegen Oekraïne in Rusland helemaal geen oorlog worden genoemd. Noch een invasie. Op het gebruik van die woorden staat een hoge boete en een lange gevangenisstraf. Volgens de Poetin-propaganda gaat het om een “vredesmissie” of een “bevrijding”. Een vijandige bezetting een bevrijding noemen, als dictatuur een democratisch land binnenvallen zogenaamd om het te denazificeren: het getuigt van stuitend cynisme.

Ik weet nog goed dat op de middelbare school het besef tot me doordrong dat de Eerste Wereldoorlog pas zo kon worden genoemd na de Tweede Wereldoorlog. Ik bedoel: er moest eerst een tweede oorlog op wereldschaal uitbreken om die namen te kunnen vastleggen. Maar is dat wel zo? Er wordt nu veel gesproken over een Derde Wereldoorlog, hoewel die – goddank – niet is uitgebroken. Dus van wanneer dateren de aanduidingen Eerste, Tweede en Derde Wereldoorlog eigenlijk? En onder welke naam zal de Russische oorlog tegen Oekraïne in de geschiedenisboeken terechtkomen?

Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog begon op 28 juli 1914. De publicist Jan Kuiper (1865-1943) gebruikte de aanduiding “Eerste Wereldoorlog” slechts één week na het uitbreken van dit conflict. Boeken verschenen vroeger vaak in afleveringen, in losse katernen. Op 5 augustus 1914 meldde de uitgever in een krantenadvertentie dat de eerste aflevering was verschenen van Kuipers boek De Eerste Wereldoorlog en wat de toekomst brengen zal. “Dit hoogst belangrijke werk”, aldus de uitgever, “moet in het bezit zijn van ieder, die meeleeft met de geschiedenis der menschheid. Zoo mogelijk zal elke week een aflevering verschijnen, die slechts 10 cent kost en een getrouw en boeiend verhaal zal bevatten van wat op het oorlogsveld gebeurd is.”

Behalve als Eerste Wereldoorlog stond die oorlog bekend als Grote Oorlog en simpelweg als Wereldoorlog.

Tweede Wereldoorlog

Ik had het mis als middelbare scholier: het duurde niet tot 1939 of 1940 voordat de naam Tweede Wereldoorlog in zwang kwam. De vroegste vindplaats voor de combinatie tweede met wereldoorlog dateert al uit 1915, dus nog aan het begin van WO I. Een krant schreef toen:

In Duitschland koestert men de hoop, dat de vrede zal brengen een grooter en sterker Duitschland, waartegen geen staat het meer wagen zal, het zwaard op te nemen. De oorlogvoerende staten hopen op een vrede, waarbij hun macht versterkt en gewaarborgd zal worden. Het gevolg van zulk een vrede zou zijn, dat de concurrentie in de sterkste vloten en legers opnieuw zou beginnen en vrij spoedig een tweede wereldoorlog [zou] uitbarsten.

De hoofdletters ontbreken nog, maar die vinden we vanaf 1920 – in een sombere voorspelling van een Duitse waarzegster.

Derde Wereldoorlog

Je zou denken dat voorspellingen van een Derde Wereldoorlog toch echt moeten dateren van ná de Tweede, maar ook dat is niet zo. Er zijn altijd mensen geweest die hebben getracht de toekomst te voorspellen en omdat de mens niet bepaald een vreedzaam wezen is, bevatten dergelijke voorspellingen vaak oorlogen. Zie deze voorspelling in een krant uit 1924:

In 1925 zal de tweede wereldoorlog beginnen. In Rusland breekt een opstand uit, maar de regeering zal den toestand meester blijven, dankzij door Duitschland geleverd oorlogsmateriaal. Een Duitscher zal een zeer gevaarlijk oorlogswapen uitvinden. (…) In 1926 komt reeds de derde wereldoorlog. (…) Japan gaat Engeland in Indië te lijf. Polen wordt gedeeld en verdwijnt van de kaart!

Het gaat hier om een voorspelling van een Turkse waarzegger, afgedrukt in een Twents dagblad. De krant vermeldde erbij dat deze waarzegger in 1911 correct het begin van de Eerste Wereldoorlog had voorspeld. Met enige ironie schrijft de redactie dat de waarzegger nu “de wereld voor de komende vier jaren een keurig programma voorzet”.

Poetins oorlog

Het etiket voor Ruslands invasie van Oekraïne lijkt snel te zijn gevonden: “Poetins oorlog in Oekraïne” of kortweg “Poetins oorlog”. Deze aanduiding wordt niet alleen volop gebruikt in Nederlandse media, maar internationaal. Putin’s war, Putins Krieg, la guerre de Poutine, le guerre di Putin, enzovoorts.

De onderliggende boodschap is duidelijk. Dit is niet de oorlog van het Russische volk tegen Oekraïne, en al helemaal geen Russisch-Oekraïense oorlog, maar een oorlog die is ingezet door een genadeloze, megalomane dictator die alle contact met de realiteit heeft verloren. Een oorlog dus die op zijn conto zal worden geschreven en die voor hem, hopelijk zo snel mogelijk, de ondergang zal inluiden. Zodat we op termijn, als het meezit, weer een goede relatie kunnen opbouwen met het Russische volk, want net als wij wil dat helemaal geen oorlog.

Ik hoop van harte dat de onderliggende aannames in deze benaming juist blijken te zijn.