Voetbalwoorden in het ANW
Het kan u niet ontgaan zijn: op vrijdag 8 juni barst het Europees kampioenschap voetbal in volle hevigheid los. Om alvast een beetje in de stemming te komen, presenteren wij u het EK-voetbalwoordenboekje. De daarin opgenomen woorden zijn alle afkomstig uit het Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW), dat u gratis online kunt raadplegen, óók voor afbeeldingen, video’s en héél veel andere woorden, betekenissen, combinaties en verbindingen die betrekking hebben op de sport die ons tot de finale op zondag 1 juli in vuur en vlam doet staan: voetbal.
Als het EK eenmaal begonnen is, vullen we het EK-voetbalwoordenboekje regelmatig aan, ook met woorden die nog niet in het ANW staan.
4-3-3-systeem
als aanvallend en “typisch Nederlands” beschouwd spelsysteem met vier verdedigers, drie middenvelders en drie aanvallers (een centrale spits en twee vleugelspelers). (ANW)
afmaker
iemand die bekendstaat als degene die in sportwedstrijden het werk van zijn team vaak kan afmaken met een doelpunt of een overwinning. (ANW)
angstgegner
tegenstander die, door de slechte resultaten die er in het verleden tegen behaald werden, bij voorbaat hevige angst inboezemt bij een individuele sporter of een sportploeg; gevreesde tegenstander. (ANW)
backlijn
((vooral) in België) lijn op een voetbalveld die de rand van het strafschopgebied markeert; rand van het strafschopgebied; vandaar ook bij uitbreiding: het strafschopgebied zelf. (ANW)
balkunstenaar
speler met een zeer goede baltechniek. (ANW)
bikkelen
zich in een wedstrijd keihard inzetten; hard en meedogenloos spelen. (ANW)
brilstand
eindstand van 0-0; 0-0-uitslag. Zo genoemd omdat 0-0 grafisch doet denken aan een bril met twee glazen, verbonden door een brug. Ouderen onder ons zullen bij de 0-0 onmiddellijk terugdenken aan Frits van Turenhout, destijds op zondag de presentator van de voetbal- en toto-uitslagen, die de 0-0 op onnavolgbare wijze uitsprak. Het leverde hem de bijnaam Mister null-null op. In voetbalverslagen wordt de 0-0 vaak voorafgegaan door een clichématig bijvoeglijk naamwoord, namelijk bloedeloos. (ANW)
buitenspel
positie waarbij een speler van de aanvallende partij op de speelhelft van de tegenstander vóór de bal staat en nog slechts één speler van de tegenpartij voor zich heeft. Het buitenspel staan hoeft alleen maar bestraft te worden als de speler actief bij het spel betrokken is.
Brullie
door de fabrikant M&M uitgebrachte, oranjegekleurde leeuwenpruik.
chocoladebeen
been van een voetballer of voetbalster dat het minst geoefend is en waarmee dus ook het slechtst geschoten kan worden; slechtste been van een voetballer of voetbalster. Bij een rechtsbenige speler of speelster het linkerbeen en bij een linksbenige speler of speelster het rechterbeen. (ANW)
doellijnbewaking
bewaking van de doellijn met behulp van een doellijncamera, zodat er bij twijfel objectief vastgesteld kan worden of er gescoord is of niet; videobewaking van de doellijn. (ANW)
doellijncamera
camera die ter hoogte van de doellijn is opgesteld en waarmee objectief geconstateerd kan worden of een bal over de doellijn is gegaan en of er al dan niet een doelpunt is gemaakt; camera op de doellijn die vastlegt of er is gescoord. (ANW)
doelpuntloos
zonder een doelpunt of zonder doelpunten; zonder dat er een doelpunt of doelpunten gemaakt zijn. (ANW)
doelwachter
((vooral) in België) speler die bij balsporten als voetbal, hockey, handbal en waterpolo de taak heeft het doel te verdedigen; keeper; doelverdediger; doelman. (ANW)
EK
Europees kampioenschap. (ANW)
EK-finale
finale van een Europees kampioenschap (EK). (ANW)
fopduik
het zich met opzet en vaak op theatrale wijze laten vallen zonder dat de tegenstander een overtreding begaat, met de bedoeling een vrije trap of een strafschop mee te krijgen; gesimuleerde val; schwalbe. Geïntroduceerd door sportverslaggever en voetbalcommentator Evert ten Napel als Nederlands alternatief voor het gangbare, aan het Duits ontleende schwalbe. (ANW)
gelijkmaker
doelpunt waardoor de stand in een voetbalwedstrijd gelijk wordt. (ANW)
geluksvogeltje
oranjegekleurd poppetje dat een lachend vogeltje voorstelt, bij aankoop van 15 euro aan boodschappen te verkrijgen bij supermarkt C1000. Ook in de vorm van een spelersvogeltje (zie aldaar).
Gijpvogel
tegen aankoop van bepaalde producten bij het Kruidvat te verkrijgen poppetje, dat een vogel in de gedaante van de populaire voetbalanalist René van der Gijp voorstelt. Als er in de Gijpvogel geknepen wordt, hoor je de aanstekelijke lach van René van der Gijp.
hamstringblessure
blessure aan de hamstring. (ANW)
hangen
(gezegd van een in het doel geschoten bal) gescoord zijn; binnen de palen geschoten zijn.
interland
wedstrijd tussen teams uit twee verschillende landen. Het woord interland is veel gebruikelijker dan het woord interlandwedstrijd, waaruit het verkort is. (ANW)
juicharm
oranjegekleurde hand op een stokje waaraan een juichbandje (zie aldaar) bevestigd kan worden, als EK-gadget te verkrijgen bij supermarkt Plus.
juichbandje
kleurig polsbandje dat met klittenband gesloten wordt, als EK-gadget te verkrijgen bij supermarkt Plus. De bandjes hebben de kleuren van de landen die deelnemen aan het EK.
kaats
pass die zonder de bal te stoppen meteen teruggespeeld wordt. (ANW)
keeperswerk
geheel van handelingen of acties die een keeper bij balsporten als voetbal, hockey, handbal en waterpolo verricht. Vrijwel altijd voorafgegaan door een positief of negatief kwalificerend bijvoeglijk naamwoord. (ANW)
kiep
(informeel) speler die de taak heeft het doel te verdedigen; keeper; doelverdediger. (ANW)
knoert
keihard schot. (ANW)
KNVB
Koninklijke Nederlandse Voetbalbond. (ANW)
linkspoot
voetballer of voetbalster die van nature links is en met het linkerbeen het meest bedreven is; voetballer of voetbalster die van nature met links speelt; linksbenige voetballer of voetbalster. (ANW)
Mannschaft, Die
(Duits, ‘Het team’) bijnaam van het Duitse nationale voetbalelftal. De Duitsers zelf noemen het nationale team gewoonlijk de Nationalelf.
materiaalmeester
((vooral) in België) iemand die voor zijn beroep of uit liefhebberij het materiaal van een sportvereniging, sportploeg of van een andere vereniging, zoals de scouting, beheert; materiaalman. (ANW)
monskey
plastic poppetje in de kleuren van een aan het EK deelnemend land, tegen aankoop van tien euro boodschappen verkrijgbaar bij supermarkt Hoogvliet.
oefenmeester
iemand die voor zijn beroep of ook wel uit liefhebberij een sportploeg of individuele sporter traint; trainer; ook: titel van oefenmeester. (ANW)
Oehhh-kussen
door fabrikant Tuc uitgebracht kussen dat, zodra men voorover leunt of opstaat, het geluid Oehhh! produceert.
Oranje
bijnaam van het Nederlandse nationale voetbalelftal. Samenstellingen o.a.: Oranjeaanhang, Oranjeaanvoerder, Oranjeartikelen, Oranjecamping, Oranjecoach, Oranjedebuut, Oranjedoelman, Oranje-elftal, Oranjefan, Oranjegadgets, Oranjegekte, Oranjegevoel, Oranjehemden, Oranjehotel, Oranje-international, Oranjelegioen, Oranjeploeg, Oranjepubliek, Oranjeselectie, Oranjeshirt, Oranjespeler, Oranjesupporter, Oranjeteam, Oranjetraining, Oranjevirus.
Oranjebuddy
oranjegekleurd poppetje van pluche dat een deel van een liedje zingt zodra erin geknepen wordt, als EK-gadget uitgebracht door supermarkt Coop.
overstapje
1.0 schijnbeweging waarbij een speler bewust over de bal heenstapt om deze naar een medespeler door te laten rollen, vooral toegepast door een speler als hij een voorzet bewust laat lopen om een medespeler in een gunstige scoringspositie te brengen. 1.1 schijnbeweging tijdens een dribbel waarbij een speler over de bal heen stapt en plotseling van richting verandert om zijn directe tegenstander in verwarring te brengen.
peunen
heel hard schieten.
Président, Le
(Frans, ‘De President’) bijnaam van Laurent Blanc, bondscoach en oud-international van het Franse nationale voetbalelftal.
pronostiek
3.0 ((vooral) in België) spellen, kansspel waarbij iemand met een bepaalde inzet kan deelnemen aan de voorspelling van de uitslagen van voetbalwedstrijden; voetbalpronostiek; voetbaltoto; toto, ook: formulier waarmee men het kansspel speelt; totoformulier. 3.1 ((vooral) in België) uitslag, uitkomst, resultaten van de voetbalpronostiek.
rechtspoot
voetballer of voetbalster die van nature rechts is en met het rechterbeen het meest bedreven is; voetballer of voetbalster die van nature met rechts speelt; rechtsbenige voetballer of voetbalster. (ANW)
renpaard
voetballer die het meer van zijn loopvermogen moet hebben dan van zijn techniek en spelinzicht. (ANW)
reuzendoder
individuele sporter of sportploeg die er een gewoonte van maakt zeer sterke, favoriete tegenstanders te verslaan. (ANW)
schwalbekoning
voetballer – meestal een aanvaller – die er een gewoonte van heeft gemaakt met een gesimuleerde val (schwalbe) vrije trappen of strafschoppen te “versieren”; voetballer die vaak schwalbes maakt; koning van de schwalbe. Ook als bijnaam gebruikt. (ANW)
scorebordjournalistiek
ongenuanceerde vorm van sportjournalistiek, waarbij alleen naar de uiteindelijke (hoge) uitslag wordt gekeken en niet naar het vertoonde spel en de feitelijke krachtsverhoudingen tijdens de wedstrijd. In het Nederlands op 22 november 2003 geïntroduceerd door de Nederlandse voetbaltrainer Co Adriaanse, destijds trainer van de Alkmaarse voetbalclub AZ, tijdens een persconferentie na afloop van de wedstrijd AZ-Roda JC (uitslag 1-5). (ANW)
scoreloos
((vooral) in België) zonder score; zonder dat er een doelpunt gescoord is; doelpuntloos. Heel vaak in de combinatie scoreloos gelijkspel. (ANW)
snikkelgoal
goal, doelpunt dat een voetballer onopzettelijk met zijn geslachtsdeel (snikkel) maakt. Bedacht door de Nederlandse (oud-)voetbaltrainer Foppe de Haan. Sinds de eredivisiewedstrijd FC Utrecht-Sc Heerenveen (22 oktober 2011, uitslag 1-4) in gebruik. In die ontmoeting maakte de Belg Sven Kums, in dienst van Heerenveen, met zijn geslachtsdeel een doelpunt. (ANW)
spelersvogeltje
oranjegekleurd geluksvogeltje (zie aldaar) met het gezicht van een speler van het Nederlands elftal. Er zijn vijftien verschillende spelersvogeltjes, met de gezichten van Ibrahim Afellay, Mark van Bommel, John Heitinga, Klaas Jan Huntelaar, Nigel de Jong, Dirk Kuyt, Joris Mathijsen, Robin van Persie, Erik Pieters, Arjen Robben, Wesley Sneijder, Maarten Stekelenburg, Kevin Strootman, Rafael van der Vaart en Gregory van der Wiel.
spelmaker
iemand die als speler in een teamsport zoals voetbal en basketbal tijdens de wedstrijden optreedt als organisator en coördinator van het team en van het spel. (ANW)
thuisfluiter
scheidsrechter die bewust in het voordeel fluit van de thuisspelende ploeg. Ook als scheldwoord gebruikt. (ANW)
thuistap
apparaat om thuis bier mee te tappen, dat bestaat uit een tapsysteem en een fustje met bier, meestal een paar liter; beertender. (ANW)
Trap
bijnaam van Giovanni Trapattoni, de Italiaanse bondscoach van het Ierse nationale voetbalelftal, met zijn 73 jaar verreweg de oudste bondscoach op het EK.
uitmatch
((vooral) in België) wedstrijd die op het veld of in de sporthal van de tegenstander wordt gespeeld; uitwedstrijd. (ANW)
voetbalavond
avond die men besteedt of pleegt te besteden aan het kijken naar of spelen van voetbal; avond die men doorbrengt of pleegt door te brengen met voetbal kijken of voetbal spelen. (ANW)
voetbalvrouwing
een foto van jezelf nemen waarop je er zoveel mogelijk als een voetbalvrouw probeert uit te zien, meestal met een grote zonnebril op, loshangend haar en een nadrukkelijk zichtbaar decolleté. Voetbalvrouwing is nu, in EK-tijden, een echte rage. Eerder was planking een hype, een foto van jezelf (laten) nemen waarop je jezelf stijf houdt als een plank, en later ook owling, een foto van jezelf nemen waarop je als een uil op een boomtak, muurtje of hekje zit. Het woord voetbalvrouwing heeft de Engelse uitgang –ing, die ook in de woorden planking en owling opvalt, maar in tegenstelling tot die woorden is het eerste deel voetbalvrouw een Nederlandse samenstelling.
voorspelbretels
door Albert Heijn uitgebrachte, oranjegekleurde bretels, met op iedere band een verwisselbaar cijfer, zodat de uitslag van een EK-wedstrijd voorspeld kan worden. De klemtoon in deze samenstelling valt niet op voor.
voorspelhoed
door supermarkt Albert Heijn uitgebrachte, oranjegekleurde hoed, waarmee een voetbaluitslag voorspeld kan worden. Door aan op de hoed bevestigde linten te draaien kunnen twee cijfers zichtbaar gemaakt worden.
zondagsschot
schot dat normaliter geen doel zou raken, maar op gelukkige wijze toch in het doel belandt. Zo genoemd omdat zondag volgens het bijgeloof een geluksdag is. (ANW)
Zijn er volgens u woorden die ontbreken in deze lijst? Stuur een tweet met het betreffende #voetbalwoord naar @ivdnt, of mail naar servicedesk@ivdnt.org. Wij vullen de lijst dan verder aan.
Het voetbalwoord wordt in het woordenboek opgenomen als u kunt aantonen dat het een bestaand woord is. Vermeld bij het voetbalwoord een RT, een citaat of link.