Deze week overleed de Nederlandse oud-premier Ruud Lubbers. Hij stond bekend om zijn wollige uitspraken, zoals deze: “Voor de voet weg moet dit probleemveld worden neergetunneld.” Zijn taalgebruik kreeg zelfs een eigen woord: lubberiaans. In dit Lubberiaans Lexicon hebben we typische woorden verzameld die Lubbers zelf bedacht, veel gebruikte of die met hem te maken hebben.
Heeft u aanvullingen of verbeteringen? Laat het ons weten via de mail!
afconcluderen
tot een besluit komen; een zaak, bijvoorbeeld een onderhandeling of een discussie, met een bepaalde conclusie afsluiten.
belubberd
slecht, belabberd, met een zweem van onbetrouwbaarheid; vooral gezegd van een bepaald beleid of een bepaalde politieke beslissing. Belubberd is een variatie op belabberd. Ook het werkwoord belubberen wordt gebruikt, dat Ewoud Sanders in zijn Eponiemenwoordenboek (1993) definieerde als ‘besturen door half informeren’. Sanders schrijft er vandaag over in zijn rubriek Woordhoek (NRC): ‘Veel kiezers hadden de indruk dat zij door het wollige taalgebruik van Lubbers om de tuin werden geleid. Op 12 oktober 1983 lanceerde PvdA-Kamerlid Marcel van Dam daarvoor het woord belubberen. Tijdens het debat over de Rijksbegroting voerde Van Dam een denkbeeldige employé van minister-president Lubbers ten tonele, tuinman Flipse, die met een tientje minder in zijn loonzakje thuiskwam. Waarop zijn vrouw zei, aldus Van Dam: “Volgens mij heb je je laten belubberen.”‘ Bekend is dat Lubbers de term als zeer onaangenaam heeft ervaren.
billenknijper
iemand die iemand anders in de billen knijpt, meestal gezegd van een man die dit bij een vrouw doet. Ook het werkwoord billenknijpen wordt gebruikt. Lubbers kwam in 2003 in opspraak omdat hij een VN-medewerkster onzedelijk zou hebben betast. Lubbers was toen Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen bij de Verenigde Naties. In 2005 legde hij die functie uiteindelijk neer, na beschuldigingen van vijf vrouwen over ongewenste intimiteiten. Lubbers’ gedrag werd nooit bewezen, maar de schade aan zijn imago was te groot. De woorden billenknijper en billenknijpen werden daarna heel vaak in combinatie met Lubbers gebruikt.
desolidariseren
de (oorspronkelijke) solidariteit tenietdoen; afstand nemen; zich niet solidair verklaren.
doorgaan in concentrische cirkels
proberen een bepaald, vaak groot probleem op te lossen door eerst de omliggende problemen op te lossen
doorstromingsbepalende werking
bepaalde werking die beslissend is om ergens mee verder te gaan; bindende functie. Deze woordgroep kwam voor in het Regeerakkoord 1989 van Lubbers III (1989-1994) in een stuk over de nieuw in te voeren basisvorming in het voortgezet onderwijs: “Van het getuigschrift op zich zal geen doorstromingsbepalende werking uitgaan naar het vervolgonderwijs.”
hengst van Kralingen
bijnaam van Lubbers in de jaren dat hij in Den Haag werkzaam was. De voormalige premier groeide op in de Rotterdamse wijk Kralingen en kreeg deze naam wegens zijn reputatie als ‘billenknijper’. Naast hengst van Kralingen werd hij ook wel dekhengst van Kralingen en stier van Kralingen genoemd.
hobbelprobleem
(figuurlijk) hindernis, lastig probleem. In het politieke jargon van de jaren tachtig werd een hobbel nemen vaak gebruikt voor ‘een probleem oplossen’. Lubbers deed er nog een schepje bovenop en noemde een moeilijkheid hobbelprobleem.
jee
mix van ja en nee, gebruikt om een duidelijk antwoord op een ja-of-neevraag te vermijden. Jan Kuitenbrouwer schrijft daarover in de Volkskrant (1999): “Hij is de magiër in wiens handen een hoed in een konijn en het konijn in een bosje bloemen verandert. Die eind jaren tachtig op zijn vrijdagse persconferentie in Nieuwspoort een lastige ja-of-nee-vraag beantwoordde met: ‘Jee.'”
Laat Lubbers zijn karwei afmaken
verkiezingsslogan van het CDA in 1986. De verkiezingen werden een klinkende overwinning voor het CDA, dat negen zetels winst boekte en met maar liefst vierenvijftig zetels in de Tweede Kamer vertegenwoordigd was. De leus werd verzonnen door Lubbers’ campagneleider Jan Schinkelshoek.
Lubbers I, II, III
kabinetten onder leiding van minister-president Lubbers (1982-1994). Lubbers III werd ook wel het kabinet-Lubbers-Kok genoemd.
Lubbers Boys
raadadviseurs van Lubbers. Een raadadviseur is een hooggeplaatst ambtenaar op een ministerieel departement.
Lubbersgate
ophef rond Lubbers toen hij informateur was bij de kabinetsformatie van 2010. GeenStijl gebruikte toen voor deze ophef de term Lubbersgate; het woord gate wordt de laatste jaren vaak gebruikt in de betekenis ‘schandaal, drukte, ophef’. Gate is eigenlijk afkomstig uit Watergate, de naam van een gebouwencomplex in Washington dat het hoofdkantoor van de Democratische Partij was. In de jaren zeventig speelde zich daar een politiek schandaal af. Algauw werd de naam Watergate niet alleen gebruikt voor het gebouw, maar ook voor het schandaal zelf. En weer daarna gingen veel mensen denken dat het woordstukje gate dus wel ‘schandaal’ zou betekenen.
Lubberskampement
heropvoedingsoord voor criminele jongeren. Begin jaren negentig liep de jeugdcriminaliteit in Nederland flink op. Lubbers pleitte voor een harde aanpak en kwam in 1993 met het idee om ontspoorde jongeren in speciaal daarvoor ingerichte ‘kampementen’ orde en discipline te laten bijbrengen door oud-militairen. Zowel het voorstel als de naam was omstreden, maar de Lubberskampementen zijn er uiteindelijk wel gekomen.
lubberiaans
1. (bijvoeglijk naamwoord) in het algemeen: kenmerkend voor de politicus Lubbers; 2. (bijvoeglijk naamwoord) in het bijzonder van Lubbers’ taalgebruik: bewust weinig verhelderend; schimmig; wollig; 3. (zelfstandig naamwoord) verbloemend, wollig taalgebruik. Premier Lubbers stond erom bekend (bewust) wollig te praten, waardoor vaak niet duidelijk was wat hij nu eigenlijk bedoelde.
de Macher
bijnaam van Lubbers als daadkrachtig, pragmatisch politicus die door zijn no-nonsenseaanpak moeilijke kwesties wist op te lossen. Lubbers werd ook wel “de loodgieter in de politiek” genoemd. In het buitenland stond hij vanwege zijn rigoureuze bezuinigingsbeleid ook bekend als Ruud Shock (zie aldaar).
(mag ik even met je) meedenken
helpen nadenken over een onderwerp dat eigenlijk aan iemand anders is toevertrouwd; met iemand anders van gedachten wisselen over een bepaald onderwerp. Lubbers gebruikte deze zinsnede als hij het beter dacht te weten en hem werd vaak bemoeizucht verweten.
neertunnelen
implementeren, bewerkstelligen. Het zou goed kunnen dat dit woord geïnspireerd is op discussie rondom de aanleg van de Betuwelijn.
neo-lubberiaans
‘nieuw’ lubberiaans; typerend taalgebruik van Lubbers na zijn periode als minister-president, bijvoorbeeld ‘een behoorlijk stuk ik-denken’. Jan Kuitenbrouwer introduceerde het woord in een column in de Volkskrant uit 1999.
no-nonsense
direct; zonder omwegen; ter zake. Lubbers zou dit woord in de jaren tachtig populair gemaakt hebben.
ontverdonken
zich ontdoen van de invloed die uitgaat van de politica Rita Verdonk (VVD, daarna Trots op Nederland). Lubbers gebruikte het woord in 2006, in een interview met Wordt vervolgd, het magazine van Amnesty International, toen hij beweerde dat Nederland moest “ontverdonken”. Verdonk was op dat moment namens de VVD minister in het kabinet-Balkenende III.
positieve grondhouding
(bij voorbaat) welwillende houding, positieve manier om iets te benaderen.
probleemveld
samenhangende problemen.
Ruud Shock
bijnaam die het Amerikaanse weekblad TIME Ruud Lubbers gaf in 1984 wegens zijn harde bezuinigingsbeleid.
schuldloos werkloze
iemand die buiten zijn schuld werkloos is geraakt.
taakstellend pad
richting die of tijdspad dat een bepaald doel dwingend voorschrijft. Bij het kiezen van een richting zul je bepaalde zaken ook moeten uitvoeren, of je dat nu wil of niet.
tuut tuut tuut, de groetjes van Ruud
vaste afsluiting van de rubriek De Minuut van Ruud in Animal Crackers, een Nederlands tv-programma van André van Duin uit 1988. In de rubriek vertelde Lubbers, vertolkt door de bewegende mond van Van Duin in een stilstaand beeld van de toenmalige premier, wat er zoal gebeurd was in de Tweede Kamer.
verbale spaghetti
typisch taalgebruik van Lubbers dat uiterst verwarrend, zwaar op de maag en slaapverwekkend zou zijn.
voorwaardelijk groen licht
voorlopige toestemming. Minister Van Aardenne (Economische Zaken) kreeg in 1985 ‘voorwaardelijk groen licht’ van het CDA om zijn positie in het kabinet te behouden, nadat boven water kwam dat hij tijdens zijn eerste periode als minister de Tweede Kamer niet had ingelicht over een bedrag van 330 miljoen gulden dat hij had geïnvesteerd in het scheepsbouwbedrijf RSV, dat in 1983 alsnog ter ziele ging.
wandelende oplossingenmachine
iemand die altijd op zoek is naar oplossingen. Voormalig VVD-politicus Ed Nijpels noemde Lubbers zo in een speciale aflevering van Andere Tijden.
werkendeweg
al doende. Waarschijnlijk door Lubbers gevormd tijdens de formatie van 1989.
zwaluwstaarten
op elkaar afstemmen. Een bekende uitspraak van Lubbers is deze: “Voor de voet weg moet dit probleemveld worden neergetunneld in een motie, om langs deze weg in lijn met de afspraken met het kabinet al zwaluwstaartend de pijnpunten snelstens ten bestens af te ronden.”