Op 25 augustus is tot onze grote ontzetting en ons grote verdriet onze dierbare collega Tanneke Schoonheim totaal onverwacht overleden. Tanneke heeft haar hele werkzame leven besteed aan de Nederlandse taal, bij het Instituut voor Nederlandse Lexicologie, later het huidige Instituut voor de Nederlandse Taal. Dit in memoriam probeert weer te geven van welke onschatbare waarde Tanneke is geweest.
Tanneke ging na het gymnasium op de Christelijke Scholengemeenschap Zandvliet in Den Haag in 1983 Nederlands studeren in Leiden, waar ze al in 1987 afstudeerde. Docenten uit die tijd herinneren haar als een van hun meest briljante studenten, maar tegelijk ook als een van de aardigste en warmste. Ze ging meteen aan de slag als student-assistent bij het toenmalige INL. Ze promoveerde in 2004 tot doctor in de Letteren op een proefschrift getiteld “Vrouwelijke persoonsnamen in Holland en Zeeland tot het jaar 1300”, met als promotor prof. dr. P.G.J. van Sterkenburg.
Vanaf haar eerste stappen bij het INL kreeg ze heel wat verantwoordelijkheid: eerst als redacteur van het Vroegmiddelnederlands Woordenboek, en na 2000 als redacteur van het Oudnederlands Woordenboek. Zij was een van de weinige taalkundigen met een grote expertise in het Oudnederlands. Na 2005 werd ze hoofd van de afdeling Descriptieve Historische Projecten, adjunct-projectleider van het Woordenboek der Nederlandsche Taal, hoofdredacteur van het Oudnederlands Woordenboek en een van de hoofdredacteuren van het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands. Vanaf 2009 tot 2016 was ze hoofd van de afdeling Descriptie en Productie en hoofdredacteur van het Algemeen Nederlands Woordenboek.
Als een rode draad door haar professionele loopbaan zien we haar gedrevenheid en wil om verantwoordelijkheid te nemen; ze hield met hart en ziel van haar instituut en wilde met heel veel inzet prachtige taalkundige producten maken. Niet alleen op het gebied van de taalkunde, maar ook op het interpersoonlijke vlak was Tanneke een rots in de branding in het instituut. Zij was diegene bij wie andere medewerkers konden aankloppen met zorgen, problemen, kleine en grote dingen. Tanneke zou het wel oplossen, en stapte indien nodig naar de directie of het bestuur.
Na de doorstart van het INL naar INT in 2016 stond ze enthousiast klaar om mee vorm te geven aan dit nieuwe instituut, dat een veel breder taalinstituut zou worden dan het vroegere INL. Tanneke greep met beide handen de kans om het INT mee uit te bouwen met tal van nieuwe initiatieven, zowel op het vlak van hedendaags als historisch Nederlands. Zo verwelkomde ze het dialectproject van de UGent, “Dictionary of Southern Dutch Dialects” en ze werkte samen met een hele ploeg aan de totstandkoming van een prachtige geïntegreerde database met unieke kaartapplicatie, die eind september 2020 zal worden voorgesteld. Maar evengoed dacht ze na over het uitbouwen van het expertisecentrum terminologie, bekeek ze met collega’s de mogelijkheden van de medische vaktaal en ontwierp met andere redacteuren samen een medische pilot, waarin gespecialiseerd jargon en algemene taal, mét aandacht voor taalvariatie aan bod kwamen.
Toen het INT in 2018 moest verhuizen naar het Rapenburg omwille van de grote verbouwingsplannen van de faculteit Geesteswetenschappen in Leiden, was zij het die vol geestdrift het pand mee inrichtte en voorzag van prachtige boekenkasten. Handen uit de mouwen en aanpakken, dat was Tanneke ook.
De internationale projecten waren eveneens een kolfje naar haar hand: het uiterst succesvolle European Network of e-Lexicography (ENeL) werd vakkundig door haar geleid en groeide uit tot een prachtig netwerk van meer dan 230 partners. Ze was bijzonder in haar element als ze inhoudelijk werk en planning, organisatie en financiële rapportering kon combineren.
Na ENeL kwam het volgende project: European Network for Combining Language Learning with Crowdsourcing Techniques (enetCollect), waar Tanneke samen met onze IT-groep een nieuwe applicatie “Taalradar” ontwierp.
Tanneke was een spilfiguur in het bestuur van Euralex en organiseerde mee een aantal congressen. De Stichting Nederlandse Dialecten kon ook op haar rekenen als bestuurslid. Alsof dat allemaal nog niet genoeg was, was zij ook voorzitter van de Spellingcommissie van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren.
Haar publicatielijst is indrukwekkend, maar toch zal vooral haar warme persoonlijkheid en haar enorme talent voor taal ons bijblijven. Het jaar 2020 kondigde zich schitterend aan: het INT riep het jaar uit tot het Matthias de Vriesjaar, omdat het op 9 november precies tweehonderd jaar geleden is dat de Nederlandse taal- en letterkundige werd geboren. We planden mooie evenementen, en net voor corona ons beperkingen oplegde, werd op 7 maart de Matthias de Vrieswandeling in Leiden gelanceerd, op de Neerlandistiekdagen. Wie deze wandeling had uitgestippeld hoeft geen betoog. Tanneke verheugde zich al op het Matthias de Vriesdictee, dat op 16 september plaatsvindt, en vooral op het symposium op 5 november, waar een nieuw boek over het INL en INT zou worden gepresenteerd. Zij heeft het hele manuscript nauwkeurig nagelezen.
Wij kennen haar als iemand die altijd positief was en zich op vele manieren inzette voor een betere samenleving. Ze was zeer actief in het Leidse in diverse verenigingen, en altijd geïnteresseerd om nieuwe dingen te ontdekken.
Dat het jaar 2020 een dergelijke dramatische wending zou kennen, kon niemand voorzien. We zullen haar heel hard missen.
TANNETJE, vrouwelijke persoonsnaam in de verkleinvorm. Vanaf de middeleeuwen in het Nederlands aangetroffen. Varianten: Tannekin, Tanneken, Tanneke.
- Diminutief van Anna, vrouwennaam van Hebreeuwse oorsprong en terug te voeren op de naam van de heilige Anna, moeder van Maria en grootmoeder van Jezus.
- Diminutief van Tane, een in de kindertaal gevormde verkorting van Germaanse namen met als basis dank- ‘het denken, gedachte, geest, wil’.
Om het leven van Tanneke Schoonheim te vieren was er op vrijdag 30 oktober een herdenking. U kunt de opname terugkijken op YouTube.
Condoleanceregister
(gesloten)
Als ik aan Tanneke denk, zie ik een wandelende glimlach op me aan lopen. Uiteraard zullen we haar missen als gedreven taalwetenschapper. Maar we zullen haar ook missen als warme mens. Sterkte aan familie, vrienden en collega’s.
Lieve Tanneke, je was een fantastische, heerlijke collega en je kon je enthousiasme op ons allemaal overbrengen. Overleggen over allerlei nieuwe plannen, bedenken hoe we de projecten allemaal goed konden inplannen… Talloze vergaderingen bij het INT en op verplaatsing. De internationale vergaderingen met de grote netwerken, alles was aan jou besteed. We gaan jou en je warme aanwezigheid heel erg missen!
It is with great sadness that I hear about Tanneke’s loss today. Beyond her great contribution in Dutch linguistics in the Netherlands, Tanneke was a person open to the world, eager to support new cross-country initiatives and foster world’s scientific endeavors. She will be missed. Katerina Zourou, Ph.D., Greece.
If there were more people with Tanneke’s combination of enthusiasm, competence, friendliness and efficiency, the world would be a better place. Fortunately, her life and work lives on as it inspired others, including me.
R.I.P.
I am shocked and terribly sad to hear that Tanneke, my dear friend and colleague in the Enel project, has passed away. I will miss her and remember her not only as a talented scholar, but also as a warm, smiling, friendly and extremely helpful and caring person. All my condoleances go to all her dear ones. I will honor her memory.
Patrick Leroyer, Center for Lexicography, Aarhus University, Denmark
It was a terrible shock to read that Tanneke will not smile at me anymore, that she will not laugh with me, with sparkles in her eyes, during a coffee break at an enetCollect event. Tanneke was a very special person, even I, who did not know her very much, know that. I’m sad and I’ll miss her. She was life itself.
Karën Fort, Sorbonne Université, France.
I am deeply saddened by the news of Tanneke passing. She will be remembered by all of us as a great and enthusiastic colleague and a warm and smiling person.
My condolences to the Tanneke’s family, friends and colleagues.
Krzysztof
Tanneke was a dear member of LandLex and a dear friend of all LandLexers. We have largely benefited from her competence and her kindness, and we will deeply miss her.
As we say in Portuguese, um abraço e muita saudade, Tanneke!
Alina Villalva
I am so sorry to hear of Tanneke’s passing. She made many people’s lives easier and I am one of them. Ar dheis Dé go raibh a hanam (Irish: may she find herself on God’s right-hand side).
Michal Měchura
Het plotse overlijden van Tanneke stemt me droef. Ik had het genoegen om haar kort te ontmoeten in het kader van het enetcollect project. Ze liet bij mij een erg warme indruk na. Ik kan me voorstellen dat ze erg zal worden gemist bij haar directe collega’s. Alle sterkte aan collega’s en familie. Frederik Cornillie – KU Leuven
This is so unbelievable, terrible and sad news, words just can’t do justice to the loss we have to face. Tanneke was such a wonderful and caring person. Her presence alone made me feel at home wherever we met. I will miss her smile, her warmth and friendliness. My thoughts are with her family and friends. Peter Meyer
Ek het met groot skok verneem van Tanneke se onverwagse heengaan. Ek wou nog in November vanjaar by haar kom kers opsteek het hoe om ’n projek oor die digitalisering en digitisering van Afrikaans se historiese bronne deeglik aan te pak. Ek herinner my ook aan haar warmhartigheid en vriendelikheid tydens ’n besoek aan Leiden in 2018. My innige simpatie aan Tanneke se naasbestaandes. Wannie Carstens, Noordwes-Universiteit, Suid-Afrika
Een droef en totaal onverwacht bericht. Ik heb Tanneke bij uiteenlopende gelegenheden mogen ontmoeten, een beeld dat past bij haar vele activiteiten. De laatste jaren was dat vooral in het kader van het omvangrijke woordenboek van de zuidelijke dialecten met prachtige kaarten. Ik zal haar missen. Veel sterkte aan haar familie en directe collega’s. Roeland van Hout – RU Nijmegen.
Innige deelneming en veel sterkte aan de familieleden! Veel te jong heeft ze ons verlaten.
William uit Heverlee – Leuven
Ik bied de hele familie en al haar vrienden mijn christelijke deelneming bij het overlijden van Tannetje.
Stefaan Oplinus, Roeselare
Tanneke, we gaan je zo hard missen. Met je heldere, nuchtere hollandse geest bracht je ons altijd terug met onze twee voeten op de grond als vergaderingen dreigden af te dwalen of dingen nodeloos complex gemaakt werden. En ook nu breng je ons weer met onze twee voeten terug op de grond: Hoe kort het leven is, hoe dankbaar we moeten zijn met de tijd die ons geven is. En Tanneke, we zijn oh zo dankbaar dat we je collega’s mochten zijn. Het ga je goed daar, aan de andere kant van de heuvel. Kris Heylen
Nooit meer samen koffie drinken. Of was het nou koffiedrinken? P. 🙁
Ook ik was geschokt. Ik leerde Tanneke kennen toen ze Nederlands kwam studeren, een heel geïnteresseerde en betrokken studente. Later kwam ik haar jarenlang tegen op het INL/IvdNT, onder andere toen ze hoofdredacteur was van het ANW. Buitengewoon enthousiast, en altijd hartelijk en behulpzaam. Heel naar, zo’n plotseling afscheid, sterkte voor familie en vrienden, Ariane van Santen
Tanneke heeft sinds 2018 veel voor mij betekend tijdens onze gezamenlijke verkenning rondom rondom medisch Nederlands. Onze bewerking van medisch-lexicaal materiaal in de afgelopen junimaand blijkt nu de plotse afsluiting van een motiverende, warme samenwerking te zijn. Zelden in mijn loopbaan heb ik een zo innemende vakvrouw meegemaakt. Ik zal haar empathie, vrolijkheid en toewijding missen. Ik wens alle INT’ers sterkte toe nu het instituut voortgaat zonder Tanneke als steunpilaar. Arnoud van den Eerenbeemt
Inderdaad een rots in de branding. Een geweldige collega en een buitengewoon hartelijke vriend. Een geleerde van grote klasse en toch zo gewoon. Ik zal haar missen.
Jan Berns
Ik heb Tanneke talloze keren geciteerd uit haar Leidse stegenboek op de site ‘Langs Leidse Straten’. Ik verschilde van mening over ‘Hebban olla vogala’. Ach nee, ach nee…. schreef ik. Bruno Meeuwsen (ex-INL).
Lieve Tanneke, zo’n geliefde collega, zo’n mooi mens. Iemand die er altijd voor je is. Zomaar, ineens, weg. Onwerkelijk, oneerlijk. Ik ga je heel, heel erg missen. Laura
I am still shocked over Tanneke’s death. I know her from various projects. What a wonderful person! My warmest condolences to her family.
Andrea Abel
Always full of positive energy, that’s how I remember her. The world will be a less pleasant place without Tanneke. Rest in peace.
Vojtěch Kovář, Czechia
Tanneke was een fantastische collega; wat een klap moet dit zijn voor haar familie en vrienden, en voor de woordenboekwereld in het algemeen. Mijn oprechte deelneming voor ieder die haar na staat.
Tressy Arts, Oxford
It is heartbreaking to know about the loss of our dear friend and colleague Tanneke. She will be missed in the scientific community. My condolences to her family and closest friends and may her kind soul rest in peace.
Anabela Barreiro, INESC-ID, Portugal
Diep geschokt en volkomen sprakeloos ben ik door het bericht van het overlijden van mijn studiegenoot Tanneke. We leerden elkaar kennen tijdens onze stages op het INL. Zij is er altijd gebleven en heeft er veel bereikt. Af en toe kwamen we elkaar tegen, en steeds was ze vrolijk en enthousiast. Ze was een echte aanpakker, handig én intelligent. Maar vooral een superlieve meid. Ik wens haar dochters en man heel veel sterkte toe.
Mieke van Dalen, Den Haag
There is a special word in Norwegian for the loss of someone like Tanneke, “saknaddaude” – ‘death of someone who will be missed (because they were important to a lot of people)’ This is indeed the case here. Tanneke’s presence acted like a reassurance that everything would get done and be taken care of, with efficiency, tact and kindness. On behalf of colleaqgues from Norsk Ordbok, our sincere condolences and best regards to Tanneke’s family, friends and colleagues. Oddrun Grønvik (Editor in chief emeritus).
Totaal verrast en diep onder de indruk, wil ik hierbij aan de hele familie, aan de collega’s en vrienden mijn heel innige en oprechte deelneming betuigen bij het zo vreselijk vroege overlijden van Tanneke. Ik heb haar een paar decennia mogen kennen als de altijd zo lieve, innemend-vriendelijke, enthousiaste en vrolijke (toen nog “INL”-)medewerkster (van formaat!), die ik zowat jaarlijks één of twee keer in Leiden of elders mocht ontmoeten n.a.v. de projecten waarbij ik zelf betrokken was (EWN, ONW). Een keer hebben we met z’n tweeën de lange treinreis van Leiden naar Groningen ondernomen, op weg naar een viering. Het laatst zag ik haar in mijn eigen heimat Gent, in september 2018. Zoals ze te zien is op de foto, zo zal ik me haar altijd herinneren! Ik wens allen heel veel sterkte bij dit zware verlies. Luc de Grauwe.
Words are such lousy substitutes for the feelings one like would express concerning a person one has loved and admired for her personality, for what she is, and who, alas, is not among us anymore. Despite the little time spent together, I do remember you vividly and I miss you. Thanks for everything, Michael Zock
Het is nu ruim een maand geleden, en het is zo onwerkelijk. Ik praat nog steeds met je – maar nu in gedachten Ik betrap mezelf erop meerdere keren op dat ik even naar boven kijk: Vind je het goed wat er gebeurt, maak ik me niet te druk, denk je dat het goed komt? In zoveel kom ik je tegen, zo vaak moet ik aan je denken… Dankjewel voor wie je was, voor wat je hebt betekent, voor het feit dat je een inspiratie was en altijd zal blijven, als collega, als moeder, als een hele lieve warme prachtige vrouw.
Ik heb Tanneke gekend als iemand met een groot zakelijk, no-nonsene gehalte dat op unieke wijze was gekoppeld aan een grote dosis humor en een positieve instelling naar andere mensen. Haar enthousiasme werkte aanstekelijk, waardoor ze heel veel gedaan kreeg. Ik wens haar familie en al haar collega’s bij het INT sterkte. Moge zij in de herinnering van ieder van ons voortleven. Johan Van Hoorde (Taalunie)
It is very sad that Tanneke had to leave this life much too early. The lexicographic community will miss her painfully. My heartfelt condolences to Tanneke’s family and relatives. Goodbye, dear Tanneke! Christine Möhrs (IDS, Mannheim; Germany)
Verrast en verbijsterd was ik toen ik op mijn vakantieadres een bericht ontving dat Tanneke was overleden. Van 2005 tot en met 2008 was Tanneke mijn leidinggevende bij het Oudnederlands Woordenboek. De baas dus, en tegelijkertijd helemaal geen baas. Ze was binnen de redactie gewoon een van ons. Een gevoel van enige verhevenheid was haar volkomen vreemd. Nog heel vaak denk ik terug aan die fantastische tijd. Niet alleen werd er goed werk afgeleverd; er werd ook flink gelachen. De woorden ‘hilarisch’, ‘alleraardigst’ en ‘moorkoppenmomentje’ zijn illustratief voor die tijd. Tanneke, heel erg bedankt voor die mooie tijd en rust zacht.
— Kenny Louwen, Gouda