Schananenbil zeggen in plaats van bananenschil. Dat heet een spoonerisme: een meestal bewuste verspreking waarbij de klanken van woorden verwisseld worden. Wat is de oorsprong van dat woord?
Het Nederlandse woord spoonerisme is ontleend aan het Engels spoonerism. Het is een zogeheten eponiem, een woord dat vernoemd is naar een eigennaam. Als model heeft de Engelse predikant William Archibald Spooner (1844-1930) gediend. Spooner had de zeker voor een predikant onhebbelijke gewoonte zich in zijn preken voortdurend te verspreken. Zo zou hij eens “The Lord is a shoving leopard” (“De Heer is een duwende luipaard”) gezegd hebben in plaats van “The Lord is a loving shepherd” (“De Heer is een liefhebbende herder”).
Kardinaal De Jong
De Nederlandse tegenhanger van Spooner was kardinaal De Jong (1885-1955). Ook hij was berucht om zijn versprekingen. Over hem gaat het verhaal dat hij tijdens een diner gezegd zou hebben “leg uw billetjes maar op mijn schortje” in plaats van “leg uw schilletjes maar op mijn bordje”. En tijdens preken zou hij gesproken hebben over “de aan God gewaagde meiden” toen hij “de aan God gewijde maagden” wilde zeggen en over “gebraden nonnen” in plaats van “genadebronnen”. Net zoals “met verkrachte eenden” voor “met vereende krachten”, “scheetje beef” voor “beetje scheef” en “slaatje bla” voor “blaadje sla” werden het klassiekers onder de Nederlandse spoonerismen.