Vanwege een serververhuizing in het datacenter van de Universiteit Leiden is ivdnt.org op 27 november 2024 tijdelijk niet bereikbaar.
Onze excuses voor het ongemak!

Categorieën
Grammaticasafari

Zeg dat je niet hoeft te gaan, schat

Uitdrukkingen die je alleen in een negatieve omgeving kunt gebruiken.

In het nummer ‘Afscheid’ zingt Xander de Buisonjé dat zijn lief moet zeggen dat ze ‘niet hoeft te gaan’. Dat is een makkelijk verzoek, want ‘ik hoef te gaan’ zegt eigenlijk niemand. Het werkwoord hoeven is namelijk een zogeheten negatief-polaire uitdrukking. Je kunt deze uitdrukkingen enkel in een negatieve omgeving gebruiken. Dit betekent dat er een woord als niet, niets, of geen in de buurt moet staan. Wanneer je dat woord weglaat, klinkt de zin ineens vreemd.

Veel soeps

Het Nederlands kent meer van dit soort uitdrukkingen. Zo kun je zeggen dat je ‘geen oog hebt dichtgedaan’ vannacht, maar je hebt bij een goede nachtrust niet ineens ‘een oog dichtgedaan’. Iets kan ‘niet veel soeps’ zijn, maar als het wel bevalt is het niet ineens ‘veel soeps’. En ook ‘het kan me schelen’ klinkt ongebruikelijk, al kan dat sommige mensen dan weer niets schelen.


Meer lezen

Ga naar de inhoud