buitengewoon ambitieus; buitengewoon eerzuchtig
Maria Vlaar heeft een biografie geschreven van Joost Zwagerman: Zwaag. Daarin schrijft ze over deze bekende Nederlandse auteur: “Een keer wijst Joost iedereen aan tafel stuk voor stuk aan: jíj wordt later mijn redacteur, jíj wordt mijn recensent, jíj wordt mijn fotograaf, jíj mijn uitgever, etcetera. Een grap, maar met een serieuze ondertoon. Joost is bloedambitieus. Hij wil een grote worden en selecteert alvast de mensen die hem later kunnen helpen.” De samenstelling bloedambitieus is nog niet eerder aangetroffen. Blogger Renzo Verwer reageert dan ook op het citaat met: “‘Bloedambitieus’. Ik had nooit van het woord gehoord […]. Ik kende het woord niet – wel ‘bloedfanatiek’- en mijn spellingchecker ook niet.” Het versterkende woorddeel bloed- wordt in combinatie met allerlei bijvoeglijke naamwoorden gebruikt; denk aan bloedgeil, bloedheet, bloedmooi, bloedserieus, bloednerveus, etc. Dat Verwer meteen een associatie met bloedfanatiek heeft, is niet verwonderlijk, want ambitieus en fanatiek liggen qua betekenis dicht bij elkaar. Wie bloedambitieus is, zet alles op alles om het ver te schoppen, voel je meteen aan. Of gaat over lijken, bij wijze van spreken.
In plaats van bloed- zie je soms ook bloedje-: bloedjegeil, bloedjemooi, bloedjeheet, bloedjelink, etc. Bijvoeglijke naamwoorden met bloedje- klinken net wat informeler dan die met bloed-. Je kunt er geen zelfstandige naamwoorden mee vormen, wat wel met bloed- kan. Dat woorddeel geeft dan aan dat het tweede deel van het woord heel groot, intens of snel e.d. is: bloedhekel, bloedgang, bloedvaart, etc. Maar bloed- is niet altijd versterkend. Het kan ook aangeven dat ergens bloed voor is gevloeid. De winning van bloeddiamanten en bloedmineralen financiert oorlogen. Ze heten ook wel conflictdiamanten (of –mineralen) of oorlogsdiamanten (of –mineralen). Voor de grondstoffen die zijn gebruikt voor een bloedmobieltje geldt hetzelfde. Dan hebben we het natuurlijk over een telefoon en niet over de bloedmobiel, een busje van het Rode Kruis dat als mobiele bloedbankdienst fungeert. In die samenstelling wordt bloed- gewoon in zijn standaardbetekenis gebruikt. Bloedsaai dus, eigenlijk.
Bronnen:
Maria Vlaar, Zwaag. De zeven levens van Joost Zwagerman, 2025 (leesfragment Athenaeum/Scheltema)
blogsite van Renzo Verwer, 2 december 2025