Ophef naar aanleiding van de overweging van de CPNB (Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek) om het Boekenweekessay niet langer een ‘essay’ te noemen, omdat dat woord de doelgroep zou afschrikken. Op het jaarlijkse seminar van KVB Boekwerk stelde het CPNB onlangs de vraag: “Moet het Boekenweekessay wel een ‘essay’ worden genoemd? […] Mensen associëren het begrip met school. Bij sommigen roept het zelfs traumatische gevoelens op. En dat zijn dan nog de mensen die weten wat een essay is.” Op 1 februari twitterde Christiaan Weijts daarover: “In een panel verdedigde ik het woord, waarmee we ons verbinden met Montaigne, het humanisme, honderden jaren cultuur.” Weijts vond veel navolging, o.a. van een twitteraar die verontwaardigd sprak over onze “Zwitsalmaatschappij”, een mooi bedacht neologisme. (Je spelt dat overigens officieel met een kleine z, omdat Zwitsal niet direct naar het merk verwijst, maar een groep mensen typeert die als baby’s zouden worden behandeld.) Naar aanleiding van de ontstane ophef op Twitter en in andere media schreef Sarah Meuleman een column in NRC met de titel ‘Wat ‘essaygate’ leert: cultuur beweegt’. Zij zegt daarin: “De heisa rond ‘essaygate’ lijkt te veronderstellen dat we voor een keuze staan: onzin. Het woord ‘essay’ is straks niet ineens verdwenen uit het woordenboek. Nieuwe tijden brengen nieuwe lezers met andere prioriteiten en behoeften.” Bij haar sloeg dat zwitsalmaatschappij kennelijk ook aan, want ze gaat erop in met een ander, fraai allitererend neologisme: “Waarom is meepraten met jongeren Zwitsalzwak?”
Het woorddeel -gate werd vroeger vooral gebruikt om woorden te vormen die betrekking hebben op een schandaal van grote omvang. Het is geïsoleerd uit Watergate, het gebouw waar zich in 1974 een groot afluisterschandaal afspeelde rondom de toenmalige president Nixon, en dat vervolgens ook de naam van het schandaal zelf werd. Inmiddels wordt het ook vaak ironisch gebruikt voor alles wat maar enige ophef veroorzaakt, tot het kleinste wissewasje aan toe. Van alle ‘gates’ die momenteel spelen, lijkt vooral ballongate een hoge vlucht te nemen. Hierbij gaat het om wat China een ’weerballon’ noemt en Amerika een ‘spionageballon’. Het vliegende instrument is inmiddels neergeschoten. De benaming van deze rel lijkt toch net wat minder ironisch dan essaygate.
Bronnen:
NRC, 3 februari 2023
Twitter, 1 februari 2023
KVB Boekwerk, 30 januari 2023
