als ergerlijk beschouwde neiging om sociale afspraken al zeer ver van tevoren in de agenda vast te leggen
Je kent het wel: je wilt weer eens een avondje gezellig bier drinken met je vrienden maar dat gaat zomaar niet. Voor je het weet zit je een datumprikker in te vullen met data die in het volgende jaar vallen. Zó ver van tevoren al iets vastleggen wekt vaak irritatie op: het nieuwe woord planjeuk benoemt die ergerlijke neiging. Het woord werd onlangs geïntroduceerd in De Standaard. Het is een vrij doorzichtige samenstelling die gevormd is uit de stam van het werkwoord plannen en het zelfstandig naamwoord jeuk. In Vlaanderen wordt de a in plan meestal als ‘ah’ uitgesproken en in Nederland als ‘è’ (op zijn Engels). Planjeuk past goed in een tijd waarin we hinderlijk gedrag vaak snel als een soort aandoening of klacht voorstellen. Het woord werd door lezer Daphne De Roo bedacht naar aanleiding van een vraag in de rubriek De Helpdesk. En het ging verder: De Standaard gebruikte op Instagram in een oproep vervolgens ook het werkwoord planjeuken: “En wat denk jij? Mag alles wat meer spontaan gebeuren, of moet je krabben als het planjeukt?”
Veel dertigers hebben drukke levens en zijn daardoor bang dat ze vrienden “door de trein van werk, kinderen en relaties uit het oog zullen verliezen”. Dat resulteert nogal eens in dwangmatig en ruim van tevoren inplannen en dat staat het “organische groepsverloop” in de weg, aldus De Standaard. De Roo herkent dit wel en vertelt hoe zij dat in haar vriendenkring heeft aangepakt: “Wij hebben onze ‘planjeuk’ en ‘verwateringsangst’ op tafel gegooid toen de groep eindelijk weer eens samen was, en dat luchtte op. Nu doen beide types water bij de wijn: echte vaste afspraken zitten er voorlopig niet in, maar als iemand een idee opwerpt, reageren we op tijd, en doen we allemaal moeite om erbij te zijn. Ook als we daarvoor nu al onze weekends van februari 2026 moeten bekijken.”
Drukke agenda’s gooien wel vaker roet in het eten, en niet alleen bij het onderhouden van vriendschappen. Ook koppels ervaren nogal eens agendastress en dat beïnvloedt de spontaniteit binnen de relatie. Al een jaar of vijftien circuleert het woord agendaseks. Volgens het Woordenboek van Nieuwe Woorden (WNW) is dat ‘seks waarvoor een stel speciaal een afspraak heeft gemaakt, omdat hun leven zo druk is door carrière en/of kinderen dat het er spontaan niet van komt’. In 2016 werd samsonseks Woord van het Jaar in België. Samsonseks is snelle seks tussen ouders nadat die hun kinderen even voor de tv gezet hebben (bijvoorbeeld om Samson en Gert te kijken).
Misschien zou het ook helpen om onze fomo, onze fear of missing out, wat proberen los te laten, en meer jomo, joy of missing out, toe te laten. Niks inplannen, maar af en toe gewoon spontaan bij je vrienden aanbellen met een taart. “Soms ontstaan er gewoon mooie dingen als je het leven gewoon zijn gang laat gaan”, besluit De Standaard.
Bron: De Standaard, 24 oktober 2025 (alleen voor abonnees)