Vanwege een serververhuizing in het datacenter van de Universiteit Leiden is ivdnt.org op 27 november 2024 tijdelijk niet bereikbaar.
Onze excuses voor het ongemak!

Categorieën
Terug in de taal

amerij

Zonder klok kan een kok het moeilijk hebben, zeker wanneer het een hobbykok is. Want hoe weet je zonder klok of  kookwekker hoelang de ideale kooktijd van een eitje is of wanneer je de taart uit de oven mag halen?

Ook vroeger kende men dit probleem en in oude kookboekjes kun je daarom wel eens zinnen aantreffen als:

Het vuur moet heet zyn, want de struyf mag niet meer dan een amerij backen.

Of:

Die peyren (…) suldy sieden noch ses pater noster tijts inden voorszeiden wijn.

Of:

Laet de appelen een miserere en een profundis kooken ende alles gekoockt sijnde, neemtse aff en scheptse op een schotel uyt (…).

De woorden amerij, pater noster, miserere en profundis zijn hier de tijdsaanduidingen die aangeven hoe lang iets op het vuur of in de oven moet staan. Ze verwijzen naar gebeden of psalmen: amerij is een verbastering van Ave Maria en is dus een synoniem van Weesgegroetje; pater noster is de Latijnse naam van het Onzevader; miserere en profundis verwijzen naar de beginwoorden van psalmen: psalm 51 (Miserere mei Deus, ‘Ontferm U over mij, o God’) en psalm 130 (De profundis clamavi ad te, ‘Uit de diepten roep ik tot U’).

Een kok moest dus niet alleen zijn kookboek, maar ook zijn gebedenboek kennen. Want als je niet wist hoeveel tijd je nodig had om een weesgegroetje of een onzevader te bidden of om de psalm Miserere of De profundis te zingen, dan konden je struif, je stoofpeertjes of je gekookte appelen jammerlijk mislukken.

  • Amerij in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
  • Miserere in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW)
  • Paternoster in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)

Meer lezen

Ga naar de inhoud