“De nieuwe, grote bloemlezing van Ilja Leonard Pfeijffer is een geweldige schatkist, met heel veel verschillende stemmen”, schrijft NRC eind 2016 over het boek De Nederlandse poëzie van de twintigste en de eenentwintigste eeuw in 1000 en enige gedichten. In dat boek bundelt de schrijver een selectie werken van onder anderen Kloos, Nijhoff en Van Ostaijen. Maar waarom heet zo’n selectie eigenlijk bloemlezing?
Bloem betekent hier ‘het beste deel’, en verwijst letterlijk naar het mooiste, bloeiende deel van een plant. Vroeger werd het woord vaker op deze manier gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan het boek Der naturen bloeme (‘het mooiste van de natuur’) van Jacob van Maerlant uit de 13e eeuw. Het tweede deel van het woord, lezing, komt van het werkwoord lezen, maar dan in de oorspronkelijke betekenis ‘verzamelen, bijeenrapen’. Een bloemlezing is dus een ‘verzameling van het beste’. Pas later ging lezen ook ‘kennisnemen van tekst’ betekenen.
Anthologie
Anthologie is een iets ouder woord voor bloemlezing, dat nog steeds in gebruik is. Een mooi citaat uit het Woordenboek der Nederlandsche Taal: “Anthologie, eene Redenvoering over de Bloemen, of de schoonste Passagiën van een Schryver” (Buys, 1769). Het woord komt via het Frans van het Griekse anthologia en is op dezelfde manier opgebouwd als bloemlezing: anthos betekent namelijk ‘bloem’ en legein ‘lezen, uitzoeken’. Het Nederlandse bloemlezing is een leenvertaling van het modern Latijnse florilegium (een combinatie van flos ‘bloem’ en legere ‘lezen’), dat op zijn beurt weer teruggaat op het Griekse anthologia.
Partijleden
De betekenis van bloemlezing is inmiddels iets ruimer geworden. Naast de bundeling van (dichterlijke) werken van schrijvers kan het ook verwijzen naar een selectie van mooiste, opvallendste of zelfs vervelendste zaken uit een bepaalde categorie. Bijvoorbeeld een verzameling negatieve reacties op een blog of een selectie uit een groep personen. Een recent nieuwsbericht in de Volkskrant meldt: “GroenLinks zorgt er bij zijn verkiezingsbijeenkomsten altijd voor dat achter Klaver een met zorg samengestelde bloemlezing uit het ledenbestand zit, waarin alle kleuren en leeftijden vertegenwoordigd zijn, met de nadruk op jong en vrolijk.”
- bloemlezing in de Etymologiebank en het Woordenboek der Nederlandsche Taal
- anthologie in het Woordenboek der Nederlandsche Taal