Definitions and semagrams

Innovative: the semagram

In addition to lexical definitions, many of the dictionary lemmas in the Dictionary of Contemporary Dutch (Algemeen Nederlands Woordenboek or ANW) also feature a semagram. The semagram is the brainchild of Fons Moerdijk, former editor-in-chief of the ANW. It is a structure in which extra, mostly encyclopedic, features of words are included.

What is a semagram?

A semagram is a more extensive description of the meaning of a word than a definition can offer. It is a structure in which certain features of related words can be filled in according to a fixed pattern. Based on semantic relations, words are placed in a category, such as ‘animal’, ‘musical instrument’, ‘mood’, ’transportation’ or ‘making’. To each of these categories a fixed set of semantic property types is assigned, such as ‘colour’, ‘flavour’, ‘size’, ‘direction’, ‘location’, ‘age’. For instance, ‘cat’ will be described in the category ‘animal’, as will ‘dog’, ‘horse’, ‘sheep’, ‘hummingbird’, ‘bass’, ‘northern crested newt’ and ‘earthworm’, and will then be systematically described in terms of certain features, such as size, other physical features, habitat, behaviour and relationship to human beings.

More than a lexical definition

In the ANW, definitions and semagrams are presented alongside each other. A definition contains all the necessary information to distinguish the meaning of one word from the meaning of other words. For example, a cow is an adult female bovine. This is a possible definition of ‘cow’, but does not give the full picture. A cow also gives milk, it moos, has heavy udders, and so on. These facts may not be distinctive, but they certainly are relevant. These additional data can be added to the semagram in a systematic way: the semagrams for ‘horse’, ‘sheep’ and ‘chicken’ will similarly feature information about their physical appearances, their uses, and their characteristic sounds.

Value of the semagram

In the semagrams, semantic information is presented in a consistent manner, and the same terminology is used wherever possible. Thanks to this uniformity, the number of search terms available to the user is many times greater than it is for a regular dictionary. Also, the definitions are often formulated using the same terminology that is used in the semagrams, adding to the systematic character of the dictionary.

Research

Due to the pattern-like nature of the semagrams, words are no longer described only in isolation, but also as parts of networks of interconnected words. In this way, a comparison of semagrams can provide deeper insight into the connection between synonyms and/or partial synonyms: for example when we call an Equus caballus ‘a horse’, ‘a nag’ or ‘a steed’. Furthermore, words that share a semantic property can be grouped together based on their semagrams, e.g. pieces of furniture or other appliances that have four legs. Semagrams also serve a linguistic, especially semantic, purpose, for example by providing information about the combinatory options of a word, the structure of the compounds they can form, and semantic shifts such as metaphors and metonymies.

Vernieuwend: het semagram

Naast woorddefinities wordt er in het Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW) bij veel woorden ook een semagram gegeven. Het semagram is bedacht door Fons Moerdijk, de voormalige hoofdredacteur van het ANW. Het is een structuur waarin extra, vooral encyclopedische, kenmerken van woorden worden opgenomen.

Wat is het semagram?

Het semagram is een uitgebreidere beschrijving van de betekenis van een woord dan een definitie alleen: het is een structuur waarin volgens een vast patroon bepaalde kenmerken van met elkaar samenhangende woorden kunnen worden ingevuld. Woorden worden op basis van betekenisverwantschap gegroepeerd in categorieën, zoals dier, muziekinstrument, gemoedstoestand, zich verplaatsen of maken. Met elk van die categorieën wordt een eigen vaste set van kenmerken verbonden, zoals kleur, smaak, omvang, richting, plaats, leeftijd. Zo zal bijvoorbeeld kat worden beschreven binnen de categorie dier en net als hond, paard, schaap, kolibrie, baars, kamsalamander en regenworm systematisch worden beschreven met bepaalde kenmerken, bijvoorbeeld grootte, uiterlijke kenmerken, leefwijze en verhouding tot de mens.

Meer dan een woorddefinitie

Definities en semagrammen worden in het ANW naast elkaar gegeven. Een definitie bevat de informatie die nodig is om de betekenis van een woord te onderscheiden van die van andere woorden. Zo is een koe een volwassen vrouwelijk rund. Dit is een mogelijke definitie van koe, maar dit is niet het hele plaatje. Een koe geeft ook melk, loeit, heeft een zware uier, enzovoorts. Dat zijn allemaal gegevens die niet onderscheidend zijn, maar wel relevant. Ze horen bij het beeld dat wij van een koe hebben. Die aanvullende gegevens kunnen in het semagram aangegeven worden, en wel op een systematische manier: ook in de semagrammen van paard, schaap en kip wordt informatie gegeven over hun uiterlijk, hun functie en hun karakteristieke geluid.

Waarde van het semagram

In de semagrammen wordt betekenisinformatie op een consistente manier weergegeven en wordt steeds zo veel mogelijk dezelfde terminologie gebruikt. Door die uniformiteit wordt, vergeleken met een gewoon woordenboek, het aantal zoektermen dat de gebruiker tot zijn beschikking heeft, vele malen vermenigvuldigd. De woorddefinities worden vervolgens vaak ook geformuleerd met behulp van de terminologie die in de semagrammen gebruikt is, zodat ook hier systematiek ontstaat.

Onderzoek

Door de patroonmatige aard van de semagrammen worden woorden niet langer louter afzonderlijk beschreven, maar ook als onderdeel van netwerken van onderling samenhangende woorden. Zo kan vergelijking van semagrammen meer inzicht geven in de onderlinge verhouding tussen synoniemen en/of halfsynoniemen: bijvoorbeeld wanneer we een Equus caballus een paard, een knol of een ros noemen. Daarnaast kunnen op basis van de semagrammen ook woorden gegroepeerd worden die een bepaald semantisch kenmerk gemeen hebben, bijvoorbeeld meubels of andere gebruiksvoorwerpen die vier poten hebben. Semagrammen hebben ook een linguïstisch, vooral semantisch belang: ze geven bijvoorbeeld informatie over de combinatiemogelijkheden van een woord, de structuur van de samenstellingen die ermee gevormd worden en betekenisverschuivingen zoals metaforen en metonymieën.

Tags: lexicografie

Laatste wijziging: 02/11/2020