Supplement op het Middel­nederlandsch Handwoordenboek

Het Supplement op het Middelnederlandsch Handwoordenboek (SHWB) telt 10.703 trefwoorden. Het herbergt tal van woorden die noch in het Middelnederlandsch Handwoordenboek noch in het Middelnederlandsch Woordenboek te vinden zijn. Daarmee is het een belangrijke aanvulling op deze twee woordenboeken.

Geschiedenis

Het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW) is een onmisbaar hulpmiddel voor iedereen die zich met teksten uit de middeleeuwen bezighoudt. Volledig is het echter niet. Het was voor de redacteuren Jacob Verdam en Eelco Verwijs gewoonweg ondoenlijk om alle tot dan toe uitgegeven Middelnederlandse teksten bijeen te brengen en vervolgens woord voor woord te excerperen.

Toch wilde Jacob Verdam – Verwijs overleed vrij snel na aanvang van het project – de aanvullingen die hij tegenkwam en van anderen kreeg, niet laten liggen. Hij verzamelde nieuwe woorden, nieuwe betekenissen van opgenomen woorden en nieuwe bewijsplaatsen voor reeds vermelde betekenissen. Die zouden terechtkomen in een supplement dat achter het laatste deel van het MNW zou worden gevoegd.

Middelnederlandsch Handwoordenboek

Een deel van het verzamelde materiaal heeft Verdam verwerkt in het Middelnederlandsch Handboekwoordenboek (1911), dat min of meer een uittreksel is van het MNW. In dat handwoordenboek werden geen woorden uit teksten na 1550 opgenomen. Woorden die alleen uit glossaria, vocabularia en woordenboeken bekend waren, kregen evenmin een plaats. Na Verdams dood heeft C. Ebbinge Wubbe het handwoordenboek vanaf het woord sterne opnieuw bewerkt met gebruikmaking van het inmiddels voltooide MNW (1932).

Supplement op het MNW

De wens om een supplement op het MNW te vervaardigen bleef bestaan en in 1965 werd J.J. Mak – bekend van het Rhetoricaal glossarium (1959), een woordenboek van de rederijkerstaal – aangesteld om het lang geleden beloofde supplementdeel te schrijven. Gebrek aan redacteuren en assistenten, een ontoereikende materiaalverzameling en een gebrek aan uitgeschreven citaten voerde Mak als reden aan waarom hij er niet in was geslaagd dit project succesvol af te ronden.

Het materiaal werd overgedragen aan het Instituut voor Nederlandse Lexicologie. Omdat het te veel tijd zou kosten om alle na 1919 gepubliceerde tekstuitgaven te excerperen en de benodigde citaten uit te schrijven, werd besloten om niet verder te gaan op de door Mak ingeslagen weg. Wel werd het zinvol geacht om de verzameling te moderniseren door alle vindplaatsen van een lokalisering, een aanduiding van het dialect en een datering te voorzien. Dit mondde uit in het project ‘Aanvullingen op het Middelnederlandsch woordenboek’.

Supplement op het Middelnederlandsch Handwoordenboek

Na de uitgebreide bewerking van het materiaal werd besloten het materiaal uit te geven als supplement op het Middelnederlandsch Handwoordenboek. Van de 10703 trefwoorden komt een deel ook al voor in het handwoordenboek, maar er zijn ook talrijke woorden opgenomen die niet voorkomen in het Middelnederlandsch Woordenboek. Het supplement is (vooralsnog) niet geïntegreerd in de webapplicatie Historische woordenboeken online (https://gtb.ivdnt.org/search/). Wel is nu er een gescande versie van dit werk in pdf-formaat beschikbaar.

Bron

J.J. van der Voort van der Kleij, Verdam Middelnederlandsch Handwoordenboek. Supplement. Leiden/Antwerpen: Martinus Nijhoff, 1983.