Een pelote is een ‘bol’ of ‘kluwen’ in het Frans. Daarbij hoorde het verkleinwoord peloton, en dat ‘balletje’ of ‘kluwentje’ heeft allerlei overdrachtelijke betekenissen gekregen, ook in onze taal.
Als legerterm is een peloton een relatief kleine groep soldaten. Het ANW geeft een vrij uitgebreide betekenisomschrijving:
militaire eenheid van maximaal vijftig man, die geleid wordt door een officier en die zelf weer verdeeld is in kleinere groepen die aangevoerd worden door een onderofficier; kleine legereenheid die deel uitmaakt van een batterij, brigade, compagnie of eskadron
Het bekendste peloton is wel het vuurpeloton: de groep soldaten die met een gezamenlijk geweersalvo een doodvonnis voltrekken. Tussen de samenstellingen die het ANW noemt, staat ook nog het tankpeloton. Dat zijn niet zozeer de soldaten die de tanks bemannen, maar de kleinste tankeenheid van twee of drie tanks.
Peloton ME
Ook politie en brandweer organiseren zich in pelotons. In Nederland kun je horen dat er bijvoorbeeld ‘twee pelotons ME’ werden ingezet.
Al vroeg, eind zeventiende eeuw, werd peloton buiten leger en ordehandhaving ook gebruikt voor andere groepen: van mensen, maar ook van dieren. Het WNT noemt een citaat uit 1697 waarin “makelaarsters (…) quamen aanstryken met haar vee, met heele pelotons”.
(Wieler)sport
Het bekendst zal peloton zijn in de sportbetekenis: ‘een groep sporters’. Dat kunnen alle deelnemers aan een wedstrijd zijn (‘een sterk peloton’, noemt het ANW), of alle op dat moment actieve sporters op een toernooi of in een tak van sport. Maar meestal gaat het om een grote groep bijeenblijvende sporters, zoals schaatsers of wielrenners die dicht bij elkaar rijden. Het is dan zaak om daar voor de winst uit te ontsnappen, solo of in een kopgroep, of in een sprint de rest van het peloton voor te blijven.
Een heel peloton
Het woord peloton wordt buiten de sport ook wel overdrachtelijk gebruikt om de massa die de koploper of kopgroep volgt mee te omschrijven, of meer in het algemeen een grote groep. Vaak duikt er het woord heel bij op. “De PvdA heeft een heel peloton ter linkerzijde: GroenLinks, de SP, Bij1 en Denk”, schreef NRC over de verkiezingen in Amsterdam, en De Morgen had het eens over “een heel peloton werklozen”.