Stop de camionettisering

Nederland is op z’n minst gedeeltelijk aansprakelijk voor de snelle verspreiding van een door en door Vlaams woord: de camionette (spreek de laatste -te niet uit). Dat is wat Nederlanders een ‘bestelwagen’ noemen. Volgens deskundigen rijden er in België meer dan achthonderdduizend camionetten rond, of 1 per 14 inwoners (in Nederland 1 per 22 inwoners). Twee derde van alle goederen die in België onderweg zijn, zit in een camionette. En dat komt allemaal door het succes van (voor een groot deel Nederlandse) internetwinkels.

Je kunt in België niet over straat lopen of je botst tegen PostNL. Laatst zelfs een zonder bestuurder. Die wagen was op eigen houtje gaan rijden en dat heeft twee mensenlevens gekost. Vandaar de kreet in sommige kranten: stop de camionettisering!

Cowboys

Het woord is niet nieuw. Het is vijf jaar geleden in omloop gebracht door een deskundige in logistiek, Alex Van Breedam. Die waarschuwde toen al voor de overlast die bestelwagens zouden bezorgen. Dat was een beetje te verwachten: mensen kopen meer en meer per internet en willen hun pakje zo spoedig mogelijk ontvangen. Omdat je voor een bestelwagen geen rijbewijs van een vrachtwagenbestuurder nodig hebt, kan iedereen koerier worden. Er komt ook geen tachograaf aan te pas en geen controles op rusttijden. De deur van de logistiek stond (letterlijk) wagenwijd open en er is een kudde cowboys doorheen getrokken.

Camionette is het verkleinwoord van camion, een vrachtwagen. Van Dale bestempelt deze Vlaamse woorden als ‘spreektaal’, dus niet als standaardtaal. Ook het Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW) zegt dat camion en camionette ‘(vooral) in België’ gebruikt worden.

Daar heeft een handige taalgebruiker dus camionettiseren en camionettisering van gemaakt, met de achtervoegsels –iseren en –isering, die we kennen van woorden als actualiseren, populariseren en ridiculiseren. De kern van zo’n woord is een bijvoeglijk naamwoord, en dan vooral een dat we nog als uitheems herkennen: actueel populair en ridicuul.

Uberisering

Relatief nieuw is het gebruik met zelfstandige naamwoorden, vaak namen van plaatsen of instellingen. In Van Dale vinden we onder meer blokkerisering (‘het ver­schijn­sel dat in win­kel­stra­ten (bij­na) al­leen nog win­kels van gro­te ke­tens te vin­den zijn’), jutlandisering (‘eco­no­mi­sche stag­na­tie als ge­volg van een geïso­leer­de lig­ging, te la­ge in­ves­te­rin­gen in ken­nis en in­no­va­tie enz.’), mcdonaldisering (‘het ho­mo­geen wor­den of ma­ken van ver­schil­len­de cul­tu­ren, bv. de eet­cul­tuur’), pretparkisering (‘trans­for­ma­tie van in­stel­lin­gen, wij­ken e.d. tot at­trac­ties’) en uberisering (‘het aan­bie­den van dien­sten door niet-beroepsbeoefenaars on­der de prijs waar­voor pro­fes­si­o­nals de­zelf­de of ver­ge­lijk­ba­re dien­sten aan­bie­den, bv. taxi­ver­voer’)

Negatief

Het lijkt me geen toeval dat die woorden negatief geladen zijn. Waar dat door komt, kan ik niet verklaren. Misschien omdat we voornamelijk de moeite nemen om een woord te verzinnen als we het onderwerp van dat woord verafschuwen? Zou kunnen. Als u me niet gelooft: neem zelf de proef op de som en vorm een nieuw woord op de wijze die ik beschreven heb. Probeer het maar: teslaïsering, schiphollisering, boldotcommisering, roltrappisering. Belooft weinig goeds, toch?