Elk jaar opnieuw duikt het in de herfst wel ergens op in de Zeeuwse sociale media, het woord preiprol. Het is een stamppot met prei, gehakt, spek en een ei, die blijkbaar nog goed bekend is. En het wordt nog vaak gegeten als je de reacties op dergelijke berichten mag geloven. Stamppotten komen wel vaker op tafel als het buiten kouder wordt. Ze horen als het ware bij de herfst. Maar waar komt het woord preiprol vandaan en hoe wordt het verder nog genoemd?
Brij
Het tweede deel prol is een woord dat ook in de standaardtaal bestaat, of moeten we zeggen bestond, want zo vaak hoor je het niet. Prol betekent ‘brij’. Het woord wordt gebruikt voor elementen die door elkaar gegooid worden. Zo heb je behalve preiprol ook juunprol, waarin de prei vervangen is door uien – juun is ‘ui’. Je brengt dus verschillende ingrediënten samen (prei/uien, aardappelen, …) tot een stamppot. Prol wordt in deze betekenis in de Kempen in de provincie Antwerpen ook wel gecombineerd met appel in de betekenis ‘appelmoes’ of voor een gerecht met aardappelen en appelen samen. Koffieprol is hier en daar ook ‘koffiedik’.
Prut
Waarschijnlijk is prol een klankexpressief woord. Dat is ook het geval met prul en prut bijvoorbeeld. De oudste betekenis was wellicht iets als ‘weke massa die bij het koken het geluid ‘prol’ maakt’. Sommigen zeggen parol. Een klinker zoals de a of een stomme e kan gemakkelijk tussengevoegd worden tussen twee medeklinkers. Prollen en prullen betekent ook ‘morsen met eten, knoeien of aan de zwier zijn.‘
Peekluts
Lust je geen prei en dus geen preiprol, dan kun je misschien peekluts eten. Peeën zijn wortels in het Zeeuws en net zoals bij de prol kluts je hier de ingrediënten samen. Klutsen en klotsen zijn ook al zulke klankexpressieve woorden.
Prei met ei
Toch kennen niet alle Zeeuwen het woord preiprol. Volgens het Woordenboek der Zeeuwse dialecten is prol bekend in West-Zeeuws-Vlaanderen en in het Land van Axel. De reacties op sociale media tonen dat het allemaal niet zo moeilijk hoeft te zijn. In de andere regio’s eet je namelijk gewoon prei mee (of mie) een ei of praai mee een ai.
- prol in de woordenbanken e-WND en woordenbank.be
- prol in de etymologiebank.nl
- prol in het Woordenboek der Nederlandsche Taal