Op de festivalposter van Zwarte Cross staat dit jaar de slogan Nøhlen is dodelijk.’ Wat betekent neulen en waar wordt het gebruikt?
Veronique De Tier
boesjkammeree
Het Mechelse woord voor ‘schommel’ doet exotisch aan en kent veel variatie. Hoe komt dat?
gildig
Het dialectwoord ‘gildig’ betekent ‘flink, fors, stevig gebouwd’ en kan in allerlei situaties gebruikt worden.
poesjenel
Wat betekent het Brusselse ze heeft een poesjenel in haar schuif en waar komt het vandaan?
djokkeleuren
Waar komt het dialectwoord djokkeleuren voor en wat betekent het?
potepetazzie
Wat betekent potepetazzie en waar komt het vandaan?
tuimelperte
Wat is een tuimelperte en waar wordt het gebruikt?
keppe
Waar komt het kooswoord keppe vandaan en waar wordt het nog gebruikt?
pietje pover
Waarom wordt een roodborstje in het dialect ook wel pietje pover genoemd?
koenkelpot
Vroeger gingen kinderen op oudejaarsdag langs de deuren met een rommelpot of een koenkelpot. Wat is het precies en wat zijn andere dialectnamen voor het instrument?
uzeke
Waar komt het woord uzeke vandaan en hoe heet dat sinterklaaskoekje elders?
braai
In de Brabantse dialecten wordt de kuit braai genoemd. Waar komt dat vandaan en welke andere dialectnamen bestaan er voor kuit?
sloester
Sloester is een Brabantse naam voor een bolster. Welke andere dialectwoorden zijn er nog om bolsters te benoemen?
dibbe
Dibbe, sibbedutte en zurkeltrutte. Wat betekenen deze dialectwoorden en waar komen ze voor?
preiprol
Stamppot met prei, gehakt, spek en ei heet preiprol.
schoer
Waar komt het dialectwoord schoer vandaan en welke andere dialectwoorden zijn er voor ‘regenbui’?
katijvig
In combinatie met weer betekent katievig ‘kil en nat’. Woorden die echt bij de beginnende herfst horen. Wat betekent het nog meer en waar komt het woord vandaan?
fluitenier
Waarom worden wespen fluiteniers genoemd en welke andere woorden zijn er nog voor een wesp in de Nederlandse dialecten?
zeikdempel
In Nederlands-Limburg de dialectnaam voor mier.
nikkestaart
Nikkestaart, barende vrouwen en ventevrouw: dialectnamen voor een windhoos.
auwblauwbloem
In mei en juni bloeit de prachtige auwblauwbloem volop. Waar komt die naam vandaan en welke andere dialectwoorden zijn er voor de korenbloem?
hooischrik
In Limburg wordt een sprinkhaan ook wel hooischrik genoemd. Waar komt die naam vandaan en welke andere dialectwoorden zijn er nog meer voor dit springdiertje?
eperus
Eperus, djest, stekelvarken: namen voor een inheems dier. Geprikkeld?
kieszak
Wat is een kieszak en wat heeft het met tanden te maken?
tieken
Het verhaal van tieken, kieken en kuiken.
verzenderkensdag
1 april, de dag om mensen voor de gek te houden.
luter
De voorjaarsschoonmaak hangt in de lucht. Dan grijp je naar luter, loog of wapeling.
bombakkes
Bombakkes of mombakkes: een carnavalsmasker. Waar komen die woorden en masker zelf vandaan?
bloemenstruis
Het bloemrijke Nederlands telt tal van woorden voor boeketten.
temper
Op Lichtmis, 2 februari, eet je pannenkoeken gemaakt van temper (beslag). Waar komen dat woord en die traditie vandaan?
batje
Januari is in Vlaanderen de maand voor solden, koopjes, batjes en hazard.
dertienavond
6 januari, Driekoningen, wordt ook wel dertiendag genoemd; de avond ervoor dertienavond. Wat zijn dan de lokale tradities?
schroet
In veel regio’s wordt met kerst traditioneel kalkoen gegeten, maar in Limburg eten ze misschien wel schroet of sjroet. Waar komt dat woord vandaan?
tabberd
In West- en Oost-Vlaanderen is tabberd het gewone dialectwoord voor een nachtjapon.
apsjaar
Apsjaar wordt gebruikt voor een zonderling, een rare snuiter. Waar komt het woord vandaan?
enkbiegel
Enkbiegel of enkbeugel is de naam die de eekhoorn in het noordoostelijke deel van Belgisch-Limburg krijgt. Waar komt dit dialectwoord vandaan?
bamisweer
Echt herfstweer met lage temperaturen en veel regen en wind, wordt ook wel bamisweer genoemd. Waar komt het vandaan?
geirnaart
De familienaam Geirnaert en de naam voor de garnaal klinken in het dialect hetzelfde, maar heeft Geirnaert iets te maken met de garnaal?
blaffetuur
Dialectwoorden voor het draaiende houten vensterpaneel dat aan weerszijden van het raam buiten is bevestigd.
spinhoer
September is spinnenmaand. Wat voor dialectnamen bestaan er allemaal voor de spin?
meuzie
In het Oost-Vlaamse dialect heet de mug meuzie, maar dit dialectwoord is zeker niet algemeen bekend. Mug is het woord dat meestal in de dialecten wordt gebruikt, maar dan op verschillende manieren uitgesproken.
merote
Van stelen naar stappen: op merote gaan.
doef
Lommerig, maf, dompig, vort en doef: dialectwoorden voor ‘benauwd weer’.
zeesletsen
Flipflops, pielepoten en zeesletsen: (dialect)namen voor teenslippers.
bisbabel
In het zuidelijke deel van Belgisch-Limburg heet de meikever ‘bisbabel’. Waar komt het woord vandaan en welke andere woorden bestaan er nog meer voor deze kever?
seule
Aker, tob, ketel, marmiet en seule zijn allemaal dialectwoorden voor emmer. Waar komen ze vandaan?
bosieletjes
Allerlei benamingen voor lelietjes-van-dalen.
wegenscheetje
Wegenscheetje is een dialectnaam voor een zweertje op je ooglid. De naam verwijst naar een oud volksgeloof.
kindjeskak
Kinnekeskak, kakkeboontjes en kinderkeuteltjes zijn dialectwoorden voor doopsuiker; in Vlaanderen het traditionele geschenk bij een geboorte. Men maakte kinderen vroeger wijs dat de snoepjes uit de luier van de gedoopte kwamen.
lochting
Een dialectwoord voor moestuin. Lochting was oorspronkelijk een samenstelling van look en tuin.
achterwaarsterigge
De achterwaarsterigge was vroedvrouw en kraamhulp ineen. Het woord is een van de vele dialectwoorden die voor het typische vrouwenberoep bestaan.
vastelavondzotje
Dialectnaam voor een bloemetje dat al op vastenavond bloeit, met de voeten nog in de sneeuw.
schaverdijn
Misschien kunnen we de schaatsen dit jaar toch nog aanbinden. Maar heet de schaats overal schaats?
heulenteer
Heulenteer is een dialectnaam voor de vlier. Waar komt het woord vandaan en welke woorden zijn er nog meer voor deze struik?
moesjanken
Moesjanken betekent ‘zeuren, vervelend doen’. In de standaardtaal is het woord inmiddels verdwenen maar in het dialect komt het nog voor. Wat is de herkomst?
oorbaarden, favorieten & graskanten
Een bakkebaard is een ‘baard die over de kaken loopt’. In het dialect bestaan er allerlei varianten op, zoals oorbaarden, favorieten en graskanten.