Een strandwandeling is altijd fijn, ook en vooral bij een coronalockdown. Maar een strandwandelaar in het Zuid-Hollandse kustplaatsje Ouddorp vergat meteen alle coronasores toen hij daar op het strand een levende blauwe haai van bijna twee meter aantrof. Bi Gode, een verebt seemonster! zou een middeleeuwse Ouddorper ongetwijfeld uitgeroepen hebben.
Gestrand
Dat grote zeedieren op het strand aanspoelen is niet echt uitzonderlijk. Maar meestal betreft het dan walvisachtigen (bruinvissen of dolfijnen) en meestal zijn ze ook al dood voor ze op het strand belanden. De Nederlandse website stranding.nl houdt al jaren bij om welke dieren het daarbij gaat en waar en wanneer ze gevonden worden. Voor 2020 staat de teller al op 433 exemplaren die bij eb op het strand achterbleven of, korter gezegd, die verebden.
Tegengestelde betekenissen
Het woord verebben kent het Nederlands al sinds de middeleeuwen en tot het begin van de vorige eeuw vond je in de krant nog wel eens meldingen over de verebbing van schepen of over allerlei verebde vissen. Verebben betekent hier ‘bij laagwater stranden’ of ‘door de eb op het strand of op een zandplaat achtergelaten worden’. Maar het woord werd ook gebruikt in een betekenis die net het tegenovergestelde aanduidt. Op delpher.nl vind je 19e-eeuwse krantenberichten waarin gemeld wordt “dat het ijs van dichtgevroren rivieren en meren door ijsbrekers gebroken werd en dat de stukken drijfijs nu kunnen verebben.” Het woord is hier te omschrijven als ‘bij eb verder de zee in meegenomen worden’.
Wegebben
Van deze letterlijke betekenis kreeg ook een figuurlijke variant al vroeg vaste voet aan de grond in het Nederlands. Zo schrijft Jan van der Veen in 1642:
Onedelen, van adelijken naam,
Wiens schande stadigh vloeyt, wiens eere gaat verebben,
Die strijden vaak om eer, de welk zy niet en hebben.
Van der Veen hekelt hier edellieden die zich wel op hun adellijke afkomst willen laten voorstaan, maar niet merken dat hun eer steeds meer afneemt door een weinig fraaie levenswandel. Verebben betekent hier dus zoveel als ‘langzaam verdwijnen, verminderen’, een betekenis waarvoor wij nu eerder het woord wegebben zullen gebruiken.
Eind goed, al goed
En de Ouddorpse blauwe haai? Na een kort verblijf in een speciaal bassin in Diergaarde Blijdorp in Rotterdam werd hij weer in zee uitgezet. Tot nu toe zijn er nog geen meldingen geweest dat het dier opnieuw op een van de Nederlandse of Vlaamse stranden verebd is. De haai lijkt het dus wel gered te hebben.
- verebben in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW)
- verebben in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
- NOS-nieuwsitem over de aangespoelde haai