Opwinding in spellingland! Een prominent lid van de Spellingcommissie van de Taalunie wil de regels voor de werkwoordspelling (‘dt-regels’) afschaffen. Na een opiniestuk in De Standaard, een interview op Radio 2 en een debat in het tv-programma De Afspraak gingen overal in taalland Vlaanderen de sirenes loeien.
Voor de Antwerpse psycholinguïst Dominiek Sandra staat het nochtans al jaren vast dat de huidige regels meer ergernis oproepen dan dat ze ons helpen comfortabel onze gedachten op papier te zetten. Fouten tegen de werkwoordspelling maken we niet doordat we de regels niet kennen of begrijpen, maar doordat we tijdens het schrijven wel wat anders aan het hoofd hebben dan persoonsvormen en kofschepen.
Door hun concentratie op inhoud en stijl spellen veel mensen ‘op de automatische piloot’. En die vaart vooral op vertrouwde vormen die opgeslagen zitten in ons geheugen. Komt ‘bepaald’ in teksten veel vaker voor dan ‘bepaalt’, dan schuift de automatische piloot systematisch die eerste vorm naar voren, zonder zich te bekommeren om de regeltjes. Dat gaat dus gemakkelijk fout – het omgekeerde (iemand schrijft ‘bepaalt’ waar het ‘bepaald’ moet zijn) is zeldzaam. En het tragische is: hoe meer je leest, hoe steviger je die dominante vorm vastzet in je brein. Veel lezen om beter te spellen is niet altijd een goed idee.
Wat helpt dan wel? Regels die ons uitdagen om ze te overtreden, schaf je beter af, zegt professor Sandra. Hij zit al jaren aan de knoppen, als lid van de Spellingcommissie van de Taalunie, dus hij kan daar werk van maken. Er zijn ook vrij eenvoudige ingrepen denkbaar met een groot gunstig effect. Om maar iets te noemen: achter een stam die eindigt op -t voegen we nu al geen uitgang -t meer toe (dus niet ‘jij laatt’ maar ‘jij laat’) doe dat ook niet meer achter een stam op -d: weg die vermaledijde dt-vormen ( ‘jij word’ en ‘jij laad’ in plaats van ‘jij wordt’ en ‘jij laadt’). De voordelen zijn onbetwistbaar: veel minder lestijd gaat naar die ene regel, veel minder ergernis bij mensen die een fout lezen of schrijven. Waarom zijn voorstel niet omarmen en die man een koninklijke onderscheiding geven?
Omdat er waarschijnlijk geen draagvlak is voor een nieuwe spelling. Daar heb je het weer. Er was geen draagvlak toen de Vlaamse regering werk moest maken van de kilometerheffing voor auto’s. Er was geen draagvlak toen overal in het land opvangplaatsen werden gezocht voor asielzoekers. Geen draagvlak voor windmolens en ook niet voor herbebossing. Geen draagvlak voor strenge coronaregels en voor het inkorten van de zomervakantie.
En nu dit weer. Op de Facebookpagina VRT Taal stroomden de verontwaardigde posts binnen. Stop met het infantiliseren van onze mooie taal! Blijf met je tengels af van de spelling die nu eindelijk vastligt! Creëer niet meer spraakverwarring dan er al is! Ja maar, wij horen nooit dt, waarom zouden we ze schrijven? Ach wat, ik drink nooit t, gij drinkt altijd t, zo simpel is het en daarmee uit.
Beleidsmakers lijken wel teruggekeerd naar de middeleeuwen. Toen moesten steenkappers ervoor zorgen dat elke bouwsteen een voldoende draagvlak had, een effen kant om zichzelf en de andere stenen te ondersteunen. Anders gooiden ze hem bij het puin. Daar zijn al veel mooie ideeën terechtgekomen.
Wilt u automatisch op de hoogte worden gehouden van nieuwe afleveringen van Woorden weten alles? Schrijf u dan in voor Taalpost, de gratis e-mailnieuwsbrief van het Genootschap Onze Taal.
Ludo Permentier is journalist en auteur. Hij was docent in het middelbaar onderwijs, werkte bij Van Dale en de Taalunie en publiceerde taalboeken. Vijftien jaar lang schreef hij de taalcolumn Woorden weten alles in De Standaard.
E-mail: ludo.permentier@telenet.be