Op 24 februari 2022, de eerste dag van de Russische invasie van Oekraïne, werd het Oekraïense Slangeneiland aangevallen door twee Russische oorlogsschepen, waaronder de onlangs gezonken Moskva. Dit leidde niet alleen tot een dialoog die sindsdien vleugels heeft gekregen, maar vorige week ook tot de uitgave van de postzegel die hier is afgebeeld.
Hieronder de dialoog, waarvan de opname op allerlei plaatsen is te beluisteren, in de vertaling van de NOS:
Russisch oorlogsschip: “Ik herhaal: dit is een Russisch schip. Ik stel voor dat jullie je wapens inleveren en jullie jezelf overgeven. Zo niet, zal ik het vuur openen. Hebben jullie dat begrepen?”
Oekraïense grenswacht tegen een collega: “Dit is het dan. Zal ik hem zeggen dat hij de klere kan krijgen?”
Oekraïense grenswacht, via de intercom: “Russisch schip, krijg de klere!”
Het gaat mij om de slotwoorden van die laatste zin, die werd uitgesproken door de Oekraïense grenswacht Roman Hrybov (op z’n Oekraïens) of Roman Gribov (op z’n Russisch). Hrybov zegt in het Russisch: “Русский военный корабль, иди на xуй”. De transcriptie luidt: “Roesski vojenny korabl’, idi na choej”, ofwel: “Russisch oorlogschip, ga naar …”
Ga naar lul!
De vraag is dus hoe je idi na choej het best kunt vertalen, want vooral die woorden werden gevleugeld. Letterlijk vertaald betekent idi na choej (ook wel gespeld idi nachoej) zoiets als ‘Ga naar een lul’ of beter ‘Ga naar lul’, want het Russisch kent geen lidwoorden. Je kunt dit lezen als: ‘Ga op een lul (zitten)’. In het Nederlands kennen we die uitdrukking niet, maar de betekenis is duidelijk. De afgelopen weken viel mij op dat er in de media veel verschillende vertalingen circuleren. Hier een greep:
| Vertaling | Bron |
| Fuck you! | RTL |
| Fuck yourself! | AD |
| Go and fuck yourself! | AD |
| Go f*ck yourself! | Panorama |
| Go fuck yourself! | De Morgen; De Standaard |
| Krijg de kl***! | Axed.nl |
| Krijg de klere! | NOS; NRC; De Telegraaf; Trouw |
| Krijg de tyfus! | Podcast ‘Voordat de bom valt’ (Jelle Brandt Corstius) |
| Kus onze ******! | Nieuwsblad |
| Kus onze kloten! | Nieuwsblad |
| Rot op! | BNR; Linda; Nu.nl; VRT |
| Sodemieter op! | NRC |
| Val dood! | NRC |
Opmerkelijk is dat sommige kranten verschillende vertalingen door elkaar gebruiken, soms zelfs in dezelfde editie. De beste vertalingen, die qua gevoelswaarde goed overeenkomen met het Russisch, lijken mij ‘fuck you’ en ‘(go) fuck yourself’. Dat ruim de helft van de bronnen die Russische verwensing niet in het Engels vertaalt, snap ik wel, hoewel ‘fuck you’ ook bij ons al behoorlijk ingeburgerd is. Maar dan nog: met zoveel Nederlandse alternatieven voorhanden, voelt zo’n Russisch-Engelse vertaling een beetje vreemd.
Mediapreutsheid
Het zal geen verrassing zijn: die veelheid aan vertalingen komt voort uit preutsheid. Het gaat hier, ook in het Russisch, om een behoorlijk grove verwensing. Dat leidde in sommige vertalingen zelfs tot kuisheidssterretjes: Krijg de kl*** [klere]; go f*ck yourself! en kus onze ******!
Om die laatste vertaling, te vinden in Het Nieuwsblad, moest ik lachen, omdat die sterretjes tot vraagtekens leiden. Want welk woord is hier nu precies weggelaten? Kont? Reet? Kloten? Volgens mij is ‘kus mijn kloten’ gangbaarder dan ‘kus onze kloten’. NRC gaf “kus onze reet” als optie. Opmerkelijk genoeg loste Het Nieuwsblad dit raadsel een paar weken later zelf op, namelijk met deze sterretjesloze kop: “Oekraïense soldaat die ‘Kus onze kloten’ riep naar Russen, krijgt medaille”.
Val dood!
Aanvankelijk meldden de media dat alle Oekraïense grenswachten op Slangeneiland door de Russen waren gedood. Dit deed Roman Hrybovs stoere verwensing nog meer tot de verbeelding spreken. Later bleek echter dat hij en twaalf andere grenswachten gevangen waren genomen; ze werden vervolgens geruild tegen Russische krijgsgevangenen.
Volgens Wikipedia, dat een lemma aan Hrybovs verwensing heeft gewijd (“Russisch oorlogsschip, val dood”), heeft deze heldhaftige grenswacht overwogen zijn respons te registreren als merk. Tot nu toe is het in ieder geval de bekendste uitspraak in deze verschrikkelijke oorlog. Ruimschoots te vinden op onder meer posters, billboards, petten, sweatshirts en T-shirts.
Met dank aan Nicoline van der Sijs.
Wilt u automatisch op de hoogte worden gehouden van nieuwe afleveringen van WoordHoek? Schrijf u dan in voor Taalpost, de gratis e-mailnieuwsbrief van het Genootschap Onze Taal.
Ewoud Sanders is journalist en taalhistoricus. Hij schrijft elke week voor het Instituut voor de Nederlandse Taal.
Twitter: @ewoudsanders