Begin januari 2020 heeft het Instituut voor de Nederlandse Taal een eerste versie van DiaMaNT online toegankelijk gemaakt. DiaMaNT staat voor Diachroon seMAntisch lexicon van de Nederlandse Taal. Dit lexicon bevat niet alleen woordbetekenissen maar ook semantische relaties – dat zijn betekenisrelaties – tussen woorden.
(Klik op de afbeelding voor een vergroting.)
Met de huidige versie van DiaMaNT is het mogelijk om voor één begrip termen te vinden die daarvoor in de periode van ruwweg 1200 tot 2000 in omloop zijn geweest. Voor slager bijvoorbeeld gebruikte men in het verleden ook de woorden beenhouwer, beenhakker en vleeshouwer.
Voor DiaMaNT is gebruik gemaakt van informatie uit de twee omvangrijkste woordenboeken van het historischewoordenboekportaal – het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW) en het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). De synoniemdefinities uit de woordenboekartikelen zijn daaruit geëxtraheerd, (handmatig) geverifieerd en gestructureerd. Dit leverde maar liefst ruim 300.000 synoniemrelaties op.
Zoeken in DiaMaNT
Zoeken in DiaMaNT is zeer eenvoudig. Vul in de zoekbox ‘Modern lemma’ een woord in en druk op Enter of klik op de knop Search. De resultaten van een zoekopdracht kunnen op drie manieren zichtbaar worden gemaakt. In de standaardinstelling van DiaMaNT staan er twee aangevinkt: er wordt een tijdbalk getoond (temporal overview) en er wordt een overzicht gegeven van de periodes waarin citaten met de synoniemen zijn aangetroffen (citations).
Een derde manier om de betekenisrelaties van een zoekterm zichtbaar te maken geeft network graph. Door deze optie aan te vinken wordt een graaf geproduceerd, een visuele representatie van gegevens waarbij gebruik gemaakt wordt van knooppunten en onderlinge verbindingen.
Synoniemen voor liefde
Het belangrijkste doel van dit lexicon is het verbeteren van de toegankelijkheid van teksten en het bevorderen van onderzoek in de ontwikkeling van concepten, maar het is natuurlijk ook interessant om te grasduinen in de woordenschat van de Nederlandse taal. Weet u bijvoorbeeld hoeveel synoniemen er zijn voor liefde?