Op 7 juni is het bij TivoliVredenbrug in Utrecht een drukte van belang. Daar vindt dan namelijk de Dag van de Jonge Jury plaats. Leerlingen uit de onderbouw van het voortgezet onderwijs kunnen auteurs ontmoeten, hun boeken laten signeren én lezingen en workshops volgen.
Een belangrijk moment van deze dag is de bekendmaking van de Prijs van de Jonge Jury 2023. Uit álle jeugdboeken die in 2022 geschreven zijn voor kinderen van 12 t/m 15 jaar, heeft een groep zeer enthousiaste lezers van 13 en 14 jaar – het Jonge Jury Boekgenootschap – eerder een selectie van gemaakt. Leerlingen van middelbare scholen konden deze titels de afgelopen maanden lezen en vervolgens hun stem uitbrengen op hun favoriete jeugdboek.
Literaire wedstrijd
Een jurylid van een literaire wedstrijd – en zo kun je De Jonge Jury wel noemen – werd aan het eind van de 19e eeuw in het zuidelijk deel van ons taalgebied ook wel een boekkeurder genoemd. Deze keurde een boek, dat wil zeggen beoordeelde of een boek voldeed aan de eisen die er als kunstwerk aan gesteld mogen worden.
Maar dat is niet de oorspronkelijke betekenis van het woord. Een boekkeurder definieert het Woordenboek der Nederlandsche Taal als ‘iemand die door de geestelijke of wereldlijke overheid is aangesteld om alle uitkomende geschriften te onderzoeken, en te beoordeelen of zij niets bevatten dat voor het ware geloof, de goede zeden of de goede gezindheid der gemeente schadelijk geacht wordt’.
Verboden boeken
Het woord boekkeurder (ook wel boekenkeurder) is ontstaan in de 17e eeuw. Het is een vernederlandsing van het Latijnse censor librorum – letterlijk ‘keurder van boeken’. Zonder voorafgaande toestemming van deze boekkeurders mocht een boek niet gedrukt of herdrukt worden. Als een geschrift al van de pers gekomen was en de inhoud aan de boekkeurders onwelgevallig was, dan kon het verboden worden. Wie betrapt werd met een exemplaar ervan kon vaak op zware straffen rekenen.
Rooms-katholieke boekkeurders plaatsten boeken die niet door de beugel konden op de Index (voluit: Index librorum prohibitorum ‘Lijst van verboden boeken’). Dit was van 1559 tot 1966 een door de paus vastgestelde lijst van boeken die katholieken niet mochten lezen omdat de kerk ze verwerpelijk achtte. Boeken die geen schadelijke elementen voor de lezer bevatten, mochten gedrukt worden. Zij kregen als goedkeuring het stempel imprimatur (of minder gebruikelijk: approbatur).
Boekverbranding
Met de verboden boeken zelf liep het meestal niet goed af. Zo bericht de Rotterdamse courant van 26 juli 1768 dat het ‘Gerechtshof der Koninglyke Boekkeurders’ op 14 juni in Lissabon ‘door Beuls handen twee Werkjes, in de Portugesche Taal opgesteld, [heeft] doen verbranden’.
Verboden boeken oefenen een grote aantrekkingskracht uit op lezers. Juist een verbod maakt mensen nieuwsgierig. Maar dat geldt eveneens voor de boekenkeuze die het Jonge Jury Boekgenootschap heeft gemaakt. Hopelijk stimuleert het werk van deze boekkeurders jonge lezers om een goed jeugdboek te lezen.
- approbatur in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
- boekkeurder in het WNT
- imprimatur in het WNT
- index in het WNT