Categorieën
Terug in de taal

stamerbout

De stamerbout komt niet goed uit zijn woorden op de Dag van de Logopedie.

Categorieën
Terug in de taal

hoonspraak

Het hoonwoord is eruit!

Categorieën
Terug in de taal

scheluwte

Kijkt Nicoline van der Sijs er met een schuin oog naar?

Categorieën
Terug in de taal

uitstrijker

Al heeft hij een uitgestreken gezicht, vertrouw nooit een uitstrijker!

Categorieën
Terug in de taal

ammunitiebrood

Brood om mee te schieten?

Categorieën
Terug in de taal

toekomeling

Is er een vreemde snuiter in aantocht?

Categorieën
Terug in de taal

parlementen

Het parlement kan beter parlementeren dan parlementen.

Categorieën
Terug in de taal

wacholderwater

Jacob Campo Weyerman heeft de woordenschat van het Nederlands met verschillende woorden verrijkt. Moet er alsnog een Woordenboek op Weyerman komen?

Categorieën
Terug in de taal

groente

Waarom noemen we rodekool en witlof groente, terwijl ze helemaal niet groen zijn?

Categorieën
Terug in de taal

taalvrouw

Een taalvrouw staat niet snel met haar mond vol tanden.

Categorieën
Terug in de taal

blauwschuit

Vitaminerijk eten is het beste medicijn tegen deze gebreksziekte.

Categorieën
Terug in de taal

uitbrengklant

Consumenten zijn er in vele soorten en maten. Een van hen was de uitbrengklant.

Categorieën
Gelegenheidswoordenboekjes

Oud nieuws

Een gelegenheidswoordenboekje omdat de helft van de Amsterdamse Courant uit de zeventiende eeuw voor een nieuw Couranten Corpus is getranscribeerd en gecontroleerd.

Categorieën
Terug in de taal

kunstverlakker

Het woord kunst(ver)lakker komt niet in onze historische woordenboeken voor. Toch kunnen we achterhalen wat de betekenis ervan is.

Categorieën
Terug in de taal

reinardie

De Reynaert is een middeleeuws verhaal dat nog altijd bijzonder populair is. Dat zal zeker samenhangen met de reinardie in het werk.

Categorieën
Terug in de taal

kippesol

Er zijn verschillende manieren om je tegen de felle zon te beschermen. In het Verre Oosten bood de kippesol uitkomst.

Categorieën
Terug in de taal

kajanusvoeten

Op de Dag van de Lange Mensen staat Terug in de taal stil bij reuze-interessante voeten.

Categorieën
Terug in de taal

boekkeurder

Juryleden van literaire wedstrijden werden boekkeurders genoemd, maar dat was niet de oudste betekenis.

Categorieën
Terug in de taal

zwelten

We praten er niet graag over maar op enig moment zullen we sterven. Van de talloze woorden die ervoor in omloop zijn geweest en verdwenen zijn, brengen we zwelten tot leven.

Categorieën
Terug in de taal Uncategorized

botertand

Botertanden, lekkertanden en lekkerbeetjes laten het zich goed smaken.

Categorieën
Terug in de taal

krankzienig

Op de Internationale Dag van de Blindengeleidehond staan we stil bij verouderde benamingen voor blind en slechtziend.

Categorieën
Terug in de taal

noodster

De schrik zat er vroeger goed in als mensen aan het firmament een noodster ontwaarden. Dat betekende slecht nieuws.

Categorieën
Terug in de taal

pennist

De pen voorziet schrijvers van diverse pluimage al eeuwen van hun dagelijks brood. Een van hen was de pennist.

Categorieën
Gelegenheidswoordenboekjes

Het toilet van Couperus

Een gelegenheidswoordenboekje vanwege de 100e sterfdag van de Nederlandse schrijver Louis Couperus.

Categorieën
Terug in de taal

haringdrager

Aan het hoofd van een waterschap staat een dijkgraaf, maar wat doet die haringdrager naast hem?

Categorieën
Terug in de taal

moordbranden

Er zijn verschillende manieren om mensen uit de weg te ruimen. Moordbranden was er één van.

Categorieën
Terug in de taal

protswagen

Toen kanonnen nog geen onderdeel uitmaakten van gemotoriseerde tanks, was de protswagen een handig hulpmiddel om kanonnen te verplaatsen.

Categorieën
Terug in de taal

koeverkief

Ook onder niet-religieuze vrouwen was de hoofddoek een populair kledingstuk en dat heeft zijn sporen nagelaten in de woordenschat.

Categorieën
Terug in de taal

vloerkwaad

Heeft u wel eens gehoord van het woord ‘vloerkwaad’? Volgens ChatGPT verwijst het naar tapijten of matjes. Terug in de taal weet wel beter!

Categorieën
Terug in de taal

afbede

Spijt betuigen is iets van alle tijden. Voor een licht vergrijp kon iemand met een afbede verontschuldigingen aanbieden.

Categorieën
Terug in de taal

roerom

Pannenkoeken bakken is lang niet zo eenvoudig als het lijkt. Vooral de eerste wil nog wel eens mislukken. Daar bestond een mooi woord voor.

Categorieën
Terug in de taal

boombanket

Boombanket, een smakelijk en gezond tussendoortje.

Categorieën
Gelegenheidswoordenboekjes

Matthias de Vries aan het woord (2020)

Vanwege de 202e geboortedag van Matthias de Vries stelt het INT de pdf-versie van het boekje Matthias de Vries aan het woord (2020) gratis ter beschikking.

Categorieën
Terug in de taal

vaantjeshouder

Een kannetje bier om thuis op te drinken? Dat was te verkrijgen bij een vaantjeshouder.

Categorieën
Taalmateriaal uitgelicht

Belgian Covid Sign Language Corpus (BeCoS Corpus)

Het BeCoS-corpus bevat opnames in gebarentaal van persconferenties van de Belgische federale overheid over de COVID-19-epidemie.

Categorieën
Terug in de taal

mortepaai

Geld opstrijken terwijl je er niets voor hoeft te doen? Maak kennis met de mortepaai!

Categorieën
Terug in de taal

schoolvos

De schoolvos zal vroeger niet op veel sympathie van leerlingen hebben kunnen rekenen.

Categorieën
Gelegenheidswoordenboekjes

Struinen in Streuvels

Een gelegenheidswoordenboekje vanwege de 151e geboortedag van de Vlaamse schrijver Stijn Streuvels

Categorieën
Terug in de taal

lijkman

Voor de lijkman geldt: de een zijn dood is de ander zijn brood.

Categorieën
Terug in de taal

vrijhuis

Voordat het asielzoekerzoekerscentrum bestond, konden mensen hun toevlucht zoeken in een vrijhuis.

Categorieën
Terug in de taal

landzoen

Met een landzoen kan het escalerende stikstofconflict een halt worden toegeroepen.

Categorieën
Taalmateriaal uitgelicht

BLISS

55 audio-opnames die zijn gebruikt bij het ontwikkelen van spraaksystemen om mensen te ondersteunen in het beheren van hun gezondheid en welzijn.

Categorieën
Terug in de taal

kameelpaard

Waarom heette het langgenekte beest met vlekken vroeger kameelpaard in het Nederlands?

Categorieën
Nieuws

Workshop profielwerkstukken voor de talen

Het INT herbergt tal van bronnen die bij het schrijven van een profielwerkstuk gebruikt kunnen worden.

Categorieën
Terug in de taal

rattenkasteel

Ratten die in een rattenkasteel wonen, hebben het niet zo goed als je denkt.

Categorieën
Taalmateriaal uitgelicht

Namen herkennen in historische teksten

Om namen in historische bronnen gemakkelijker te identificeren is er een AI-trainingset beschikbaar voor Named Entity Recognition.

Categorieën
Terug in de taal

handdwaal

Op de Dag van de Handdoek staan we stil bij deze onmisbare lap stof. En bij een verdwenen synoniem: de handdwaal.

Categorieën
Terug in de taal

gadood

Beroertes zien we als welvaartsziekten, maar in de middeleeuwen kwamen ze ook al voor.

Categorieën
Taalmateriaal uitgelicht

Pinkhof Geneeskundig woordenboek (online)

Pinkhof Geneeskundig woordenboek bevat ruim 53.000 medische termen met hun betekenissen en is nu gratis online beschikbaar.

Categorieën
Terug in de taal

verknollen

Tegenwoordig betekent verknollen ‘bedriegen’ of ‘verknoeien’, maar dit woord had vroeger ook een andere betekenis.

Categorieën
Terug in de taal

volkwijg

Russische journalisten mogen het woord oorlog niet meer gebruiken als ze schrijven over het Russisch-Oekraïense conflict. Nederlandse journalisten zouden zo’n verbod gemakkelijk kunnen omzeilen.

Categorieën
Taalmateriaal uitgelicht

GiGaNT-Molex

Computationeel lexicon dat Nederlandse woorden uit het hele taalgebied beschrijft.

Categorieën
Terug in de taal

springtijd

De lente is aangebroken. Wanneer ontstonden de woorden voor dit seizoen eigenlijk?

Categorieën
Terug in de taal

maaldrager

Een maaldrager bezorgde geen maaltijden, maar wat dan wel?

Categorieën
Taalmateriaal uitgelicht

RND-woordenlijsten

RND Woordenlijsten bevat de digitalisatie van een reeks specifieke woorden uit de Reeks Nederlandse Dialectatlassen.

Categorieën
Terug in de taal

moederzoon

Overspel in de middeleeuwen bracht niet alleen kinderen maar ook bijzondere woorden voort.

Categorieën
Terug in de taal

sneeuwbarig

Prachtige, met witte sneeuw bedekte bergtoppen waren sneeuwbarig

Categorieën
Terug in de taal

putertieren

Seksueel grensoverschrijdend gedrag werd vroeger putertieren genoemd.

Categorieën
Terug in de taal

moutvlieg

Fruitvliegjes zijn heel vervelend, maar een moutvlieg of een biervlieg wil je liever ook niet in huis hebben.

Categorieën
Terug in de taal

profijtertje

Vroeger hoefden stompjes kaars niet te worden weggegooid. Dankzij een bijzonder voorwerp: het profijtertje.

Categorieën
Terug in de taal

kerstvormig

Kerstig, kersterig en kerstachtig drukken uit dat iets doet denken aan de sfeer van Kerstmis. Maar geldt dat ook voor kerstvormig?

Categorieën
Terug in de taal

klophengst

Sinterklaas klopt in deze tijd zachtjes tegen het raam. Krijgt hij daarbij de hulp van een klophengst?

Categorieën
Terug in de taal

retirade

Wat is de overeenkomst tussen het leger en iemand die hoge nood heeft? Ze trekken zich allebei graag terug.

Categorieën
Terug in de taal

overlijder

Alle mensen zijn sterfelijk, maar niet iedereen lijkt lijdzaam op zijn einde te wachten.

Categorieën
Terug in de taal

verouderd

Iemand die oud is, werd een paar decennia geleden nog bejaard genoemd. Maar welke woorden waren daar eerder voor in gebruik?

Categorieën
Terug in de taal

valhoed

Vroeger konden kinderen wel tegen een stootje, dankzij de valhoed.

Categorieën
Terug in de taal

absenteren

Niet alle tot slaaf gemaakten legden zich neer bij hun miserabele situatie. Sommige kozen ervoor te absenteren.

Categorieën
Gelegenheidswoordenboekjes

Woorden van W.F. Hermans

Op 1 september 2021 zou Willem Frederik Hermans 100 jaar zijn geworden. Met een gelegenheidswoordenboekje gedenken we deze grote schrijver.

Categorieën
Terug in de taal

bijleving

Na de dood van haar man braken er vroeger onzekere tijden aan voor een vrouw. Maar door het recht van bijleving had zij bestaanszekerheid.

Categorieën
Terug in de taal

armbezorger

Pizzabezorgers bezorgen pizza’s, postbezorgers post. Maar wat bezorgden armbezorgers?

Categorieën
Terug in de taal

drogenis

Het woord drogenis drukt goed uit dat lang niet alles is wat het lijkt.

Categorieën
Terug in de taal

paaskoe

Hazen, kippen en lammeren zijn dieren die echt bij Pasen horen. Maar wat was een paaskoe?

Categorieën
Gelegenheidswoordenboekjes

Verba van Vestdijk

Op 23 maart 2021 is het 50 jaar geleden dat Simon Vestdijk overleed. Met een gelegenheidswoordenboekje gedenken we deze grote schrijver.

Categorieën
Terug in de taal

vensterkauw

Vogels in de tuin zijn een genot om naar te kijken, maar een vensterkauw in de woonkamer is niet zo prettig.

Categorieën
Terug in de taal

schoolmamsel

Basisschoolleerlingen in Nederland mogen weer naar school. Worden zij daar verwelkomd door een schoolmamsel?

Categorieën
Terug in de taal

kamerkat

Een huisdier dat een huwelijk in gevaar brengt.

Categorieën
Terug in de taal

lepelzucht

Als niets met de paplepel wordt ingegoten. Lepelzucht is een spottende benaming voor een verdwenen ziekte.

Categorieën
Terug in de taal

overdrank

Genoot, maar dronk met mate!

Categorieën
Terug in de taal

kijkpis

Rioolwater onderzoeken op het coronavirus lijkt een innovatieve methode, maar kijken naar urine geeft al eeuwen lang informatie over ziektes en kwalen

Categorieën
Terug in de taal

naan

Behalve rijst serveer je bij een Indiase maaltijd ook vaak naan. Heerlijk, maar een middeleeuwer zou er niet zo snel zijn tanden in zetten.

Categorieën
Terug in de taal

zelfoefenaar

Mijn leren is spelen.

Categorieën
Terug in de taal

hennentaster

Kippige beeldspraak.

Categorieën
Terug in de taal

eetmaat

Eet met mate(n).

Categorieën
Terug in de taal

winkelknecht

Winkelpersoneel dat niet verkoopt?

Categorieën
Terug in de taal

virus

Toen een virus nog niet viraal ging…

Categorieën
Terug in de taal

treinmatroos

Reden er al treinen in de middeleeuwen?

Categorieën
Terug in de taal

tulp

Kun je gek worden van tulpen?

Categorieën
Terug in de taal

warm bier

Zelfs als het buiten bitterkoud is, zullen ouders hun kinderen niet snel op temperatuur laten komen met glühwein (‘gloeiwijn’). Glühwein is immers een alcoholische drank, gemaakt door rode of witte wijn te verwarmen met kaneel, kruidnagel, steranijs en citrusschillen. Bij ons is dit verwarmende drankje voornamelijk bekend van kerstmarkten en wintersportgebieden in Duitstalige landen. In…

Categorieën
Terug in de taal

Sinte Lors

Wie stout is, krijgt volgens een bekend sinterklaasliedje de roe. Die uitspraak geldt misschien voor kinderen, ouders komen al jaren goed weg met het bedrog dat aan het sinterklaasfeest kleeft. Want (kinderen, oren dicht) Sint Nicolaas bestaat niet! Toch komen we op de heiligenkalender van heiligen.net bij 6 december Sint-Nicolaas’ naam tegen. Er is volgens…

Categorieën
Terug in de taal

genan

Een kleine stap voor de mensheid, maar een reuzenstap voor de Vondelstudie: historicus Vincent Klooster vond onlangs in het archief van de familie Cazius een onbekend gedicht van Vondel. De beroemde 17e-eeuwse dichter schreef het in 1667 na het overlijden van de achtjarige Geertruidt Hinloopen Vermaes. In de laatste strofe richt Vondel zich tot de…

Categorieën
Terug in de taal

orewoet

Aan het begin van het Onze Taal-congres op zaterdag 5 oktober 2019 gaf prinses Laurentien officieel het startschot van de Week van het Nederlands. Tijdens deze vijfde editie vindt in zowel Nederland als Vlaanderen een keur aan activiteiten plaats. Om het thema “Iedereen aan het woord” onder de aandacht te brengen van het grote publiek…

Categorieën
Terug in de taal

abeet

Om wereldwijd aandacht te vragen voor analfabetisme heeft UNESCO 8 september uitgeroepen tot International Literacy Day (‘Internationale Dag tegen Ongeletterdheid’). In het Nederlands is deze dag ‘Wereldalfabetiseringsdag’ gedoopt. Alfabet is nu het meest gebruikelijke woord voor ons 26-letterige spellingsysteem, maar vroeger kenden we ook andere namen, zoals ab, abce en abeet. Pas laat in de…

Categorieën
Terug in de taal

vrouwentuin

Bij de inrichting van een tuin lijkt het lastig om het zowel mannen als vrouwen naar de zin te maken. De wensen van beiderlei kunne lopen sterk uiteen. Als we recente tuinprogramma’s als Eigen huis & tuin en mannenblogs als Menfacts mogen geloven, herbergt de ideale mannentuin namelijk een bar, een barbecue, een vuurplaats en…

Categorieën
Terug in de taal

overvlieger

Vliegtuigspotters kunnen hun hart ophalen nu het kabinet in Den Haag bekend heeft gemaakt het aantal vluchten op de luchthaven Schiphol na 2020 te laten groeien tot maximaal 540.000. Omwonenden en milieuorganisaties zijn hier vanwege de toenemende geluidsoverlast en milieuschade minder mee in hun sas. In plaats van vliegtuigen zien zij vermoedelijk liever ganzen overvliegen.…

Categorieën
Gelegenheidswoordenboekjes

Woorden voor Rembrandt

Van aanleggen tot zwadderen: naar aanleiding van het Rembrandtjaar 2019 zijn 63 17e-eeuwse schilderstermen uit de tijd van Rembrandt bij elkaar gebracht in dit gelegenheidswoordenboekje, met citaten en illustraties.

Categorieën
Terug in de taal

laaf

Attractiepark de Efteling biedt vermaak voor jong en oud. Durfallen stappen met ware doodsverachting in duizelingwekkende achtbanen, terwijl de allerkleinsten zich vermaken met een ritje in de stoomcarrousel of een bezoek brengen aan het dorp Lavenlaar, waar het Volk van Laaf woont. Laar, het tweede deel van de naam betekent ‘open plek in een bos’.…

Categorieën
Terug in de taal

gierwolf

Het aantal insecten in Nederland neemt dramatisch af. Dat was de conclusie van een wetenschappelijk onderzoek dat de Vereniging Natuurmonumenten vorig jaar presenteerde. Maar liefst twee derde van de onderzochte groepen bleek in 27 jaar tijd namelijk verdwenen te zijn. Gelukkig was er dit jaar voor natuurliefhebbers ook goed nieuws. Op zondag 19 mei 2019…

Categorieën
Terug in de taal

verknecht

Op 13 mei 2019 is het op de kop af 400 jaar geleden dat een beul onder het toeziend oog van duizenden toeschouwers ophet Binnenhof in Den Haag met zijn zwaard het leven beëindigde van Johan van Oldenbarnevelt. De dag van deterechtstelling van de 71-jarige staatsman, die zich decennialang vol toewijding had ingezet voor de…

Categorieën
Terug in de taal

verschillig

‘Als niets je meer raakt, mis je alles’, ‘Hoe gelukkig was uw biefstuk?’ en ‘Schouderophalen is slecht voor uw ruggengraat’. Met leuzen als deze wilde de VARA – de voorloper van BNNVARA – zich in 2008 duidelijker gaan profileren als een maatschappelijk geëngageerde omroep. De zinnen maakten deel uit van de wervingscampagne die ‘Wees verschillig‘…

Categorieën
Terug in de taal

boekenbeer

Tijdens de inmiddels 84e editie van de Boekenweek, die van 23 tot en met 31 maart 2019 zal plaatsvinden, krijgen lezers bij aankoop van ten minste €12,50 aan Nederlandstalige boeken gratis het door Jan Siebelink geschreven Boekenweekgeschenk. Voor boekenliefhebbers een zegen: twee boeken voor de prijs van één. Zo kunnen zij op eenvoudige wijze hun…