Vanavond speelt het Nederlands elftal tegen Engeland de halve finale van het Europees Kampioenschap voetbal. De laatste keer dat Nederland het tot de laatste vier schopte, was in 2004. De verwachtingen bij de Oranjefans zijn dan ook hooggespannen. Zal Koeman als bondscoach erin slagen de Europese titel te veroveren, iets wat hij in 1988 als speler meemaakte?
Mocht Nederland vanavond onverhoopt verliezen van Engeland dan is Frankrijk de tegenstander in de troostfinale, waarin wordt gestreden om de derde plaats. Sterspeler van de Fransen – Les Bleus (‘de Blauwen’) – is Kylian Mbappé. Tijdens de wedstrijd tegen Oostenrijk brak hij op onfortuinlijke wijze zijn neus tegen de schouder van de centrale verdediger Kevin Danso. Sindsdien speelt hij met een speciaal gezichtsmasker. Zou een halsberg hem hebben behoed voor zijn neusbreuk?
Verstoppen
Het antwoord luidt kort en bondig nee. Daarvoor zou hij een helm met neusstuk op zijn hoofd moeten hebben gezet. Een halsberg maakte in de middeleeuwen deel uit van de wapenuitrusting van een ridder. Hij zorgde ervoor dat de hals en het bovenlijf werd beschermd. Dat verklaart het eerste deel hals van deze samenstelling. Het tweede deel heeft niets te maken met een verhoging in het landschap, maar is afgeleid van het werkwoord bergen. In het Middelnederlands had dat dezelfde betekenis als ons tegenwoordige ‘verbergen’.
Een ander Middelnederlands woord voor deze ijzeren bescherming was ringkraag, dat bij de 16de-eeuwse woordenboekmaker Kiliaan ook in de omgekeerde volgorde voorkwam als kraagring. Overigens was het deel van de wapenuitrusting dat de hals bedekte niet altijd van metaal gemaakt. Soms werd gekozen voor leer, zoals blijkt uit het artikel coller ‘ringkraag’ in het Middelnederlandsch Woordenboek. Weliswaar beschermde dat vermoedelijk minder goed dan een ijzeren exemplaar maar het draagcomfort zal beslist groter zijn geweest.
Halssieraad
Het woord coller is etymologisch verwant met collier. In het Middelnederlands was dat laatste woord niet alleen in gebruik voor een deel van de beschermende uitrusting voor mannen. Het was toentertijd ook de benaming van een kledingstuk voor vrouwen. Pas in de zestiende eeuw krijgt het woord de huidige betekenis ‘halssieraad’. Omdat collier in het moderne Nederlands wordt uitgesproken als <koljee> is het waarschijnlijk dat het woord in deze betekenis aan het Frans is ontleend.
Als de Franse vedette Kylian Mbappé zijn opwachting maakt in de troostfinale, zal hij zeker geen collier en al helemaal geen halsberg dragen. Scheenbeschermers zullen wel tot zijn uitrusting behoren om zijn benen te beschermen tegen onverhoedse aanvallen van tegenstanders. En omdat het gezichtsmasker hem zichtbaar hinderde tijdens het spelen, zal hij er waarschijnlijk voor kiezen zijn aangezicht er niet mee te bedekken. De kans op een Europese titel is hoe dan ook verkeken.
- bergen in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW)
- collier in het MNW, in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), op Etymologiebank
- halsberg in het Oudnederlands Woordenboek (ONW), in het VMNW, in het MNW, in het WNT
- kolder in het MNW
- ringkraag in het MNW, in het WNT