Aan het eind van deze week laat de zon zich uitbundig zien en stijgt de temperatuur naar tropische waarden. In de schaduw van een parasol kan de terrasliefhebber zijn hart ophalen en genieten van een verkoelende ijsthee, een verfrissende mocktail of een ijskoud biertje. Een kanariesekt zal op de drankenkaart ontbreken. Daarvoor moeten we terug in de taal, … ik bedoel tijd.
Dierenvrienden hoeven zich geen zorgen te maken: voor de bereiding van deze drank heeft geen enkele kanarie het leven gelaten. De naam kanariesekt hangt evenmin samen met de kleur van deze vloeistof; die is niet knalgeel. En of dit alles nog niet verwarrend genoeg is, ontbeert deze alcoholhoudende versnapering de bubbels die tegenwoordig zo kenmerkend zijn voor sekt. Hoe zit dat precies?
Zangvogel
Laten we beginnen met het eerste deel kanarie. Bij dit woord denken wij direct aan de heldergele zangvogel die tot het geslacht van de vinken behoort. In de Lage Landen zijn deze vogels niet inheems: ze zijn in de zestiende eeuw overgebracht naar Europa. Oorspronkelijk kwamen ze voor op Madeira en op de Canarische Eilanden. Kanarie in kanariesekt staat dus niet voor het gele vogeltje maar voor de eilandengroep voor de kust van Afrika, waar ook de geliefde gevederde vriend zijn naam aan ontleend heeft.
Shakespeare
Het tweede deel sek, dat naar het voorbeeld van het Duits ook als sekt werd gespeld, verwijst naar een bepaald type wijn. De Portugezen noemden deze wijnsoort vinho secco, ‘droge wijn’, naar de bereidingswijze ervan. De wijn werd namelijk geperst uit gedroogde druiven, waardoor die een hoog suiker – en alcoholpercentage kreeg. In het Italiaans heette deze wijn secco, in het Frans sec en in het Engels sack. De Duitsers spraken aanvankelijk van Seck, maar daar is later de letter t aan toegevoegd: Sekt. Pas in de 19de eeuw kreeg Sekt de huidige betekenis ‘mousserende wijn’. Dat kwam omdat de Berlijnse toneelspeler Devrient de gewoonte had champagne te bestellen als ein Glas Sekt. Hij deed dat in navolging van het personage ‘Sir’ John Falstaff uit Shakespeares toneelstuk Henry IV. Aan het eind van de 16de eeuw was sack in het Engels de aanduiding voor bubbeltjeswijn geworden.
Zuidelijke drankjes
Kanariesekt was een zoete, krachtige, niet-mousserende wijn, vernoemd naar de Canarische eilanden. Vermelding van de plaats van herkomst zien we ook in seree(t)se sek, dat wil zeggen sek uit Jerez – toentertijd gespeld als Xeres. Nooit van dat drankje gehoord? U kent het ongetwijfeld. Maar dan wel onder de naam die wij aan het Engels hebben ontleend: sherry.
In plaats van kanariesekt kwam tot in de 19de eeuw ook de verkorte naam kanarie voor om deze wijn aan te duiden. Vanwege de grote bekendheid van het gele vogeltje zou dat nu tot verwarring kunnen leiden. Uit de Portugese stad Porto en van het Portugese eiland Madeira komen geen bekende vogeltjes. Daarom kunnen we zonder problemen spreken van port (een verkorting van Portwijn, ‘wijn uit Porto’) en madera (een verkorting van Maderawijn, ‘wijn van Madeira’).