Een tweede huis in Frankrijk is voor sommige mensen de ultieme droom, maar dat huis blijft dikwijls een luchtkasteel dat nooit werkelijkheid wordt.
Voor dit soort dromen gebruikte men vroeger wel eens de benaming kastelen of burchten in Spanje. Een voorbeeld daarvan vinden we in de Middelnederlandse vertaling van de Roman de la Rose, de Franse liefdesbijbel uit de middeleeuwen. Van een minnaar die in een buitenechtelijk bed beland is, wordt gezegd dat hij daar alleen maar illusies najaagt, kortstondig plezier dat nergens op steunt:
U sal oec dincken … dat gi die scone, die es volmaect, bi u hebt al moedernaect in uwen arme, … alse oft uwe getrouwet wijf ware. Dan saldi borge in Spaengen maken ende grote joie van niete driven, daer gi onlange in selt bliven!
In een ander Middelnederlands werk, Dat boeck vanden pelgrym, krijgt iemand het op de heupen van de vele op- en aanmerkingen die hij van een vasthoudende moralist te horen krijgt. “Als je nu echt denkt dat je kritiek wat uithaalt,” zo reageert hij geïrriteerd, “dan droomdy en maecstu castelen in spaengien!”
De zegswijze kastelen of burchten in Spanje maken is ontleend uit het Frans (faire, bâtir of forger chateaux en Espagne) waar ze al vanaf de 13de eeuw voorkomt. Er wordt mee aangegeven dat iets onmogelijk is of dat iets niet meer dan een hersenspinsel is.
Maar waarom er nu precies over kastelenbouw in Spanje gesproken wordt is niet duidelijk. Als verklaring worden doorgaans twee hypotheses gegeven. Volgens sommigen verwijst de uitdrukking naar de rijkdom van het vroegmiddeleeuwse Spanje, waar men nog grotere en rijkere kastelen bouwde dan elders. Maar er is ook wel beweerd dat ze voortgekomen is uit wetten die van kracht waren gedurende de 700-jarige Moorse overheersing van Spanje. In Al-Andaluz, zoals Spanje toen in de Arabische wereld genoemd werd, zouden niet-moslims geen burchten of kastelen hebben mogen bouwen. Kasteelheer zijn in Spanje was dus voor de christenen van toen een onmogelijke zaak, een niet te realiseren droom.
- Kasteelen of Burchten in Spanje in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW)
- Kastelen in Spanje timmeren in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)