Maai mei niet! Door deze campagne zie je in het begin van de zomer op vele plaatsen blauwe korenbloemen en rode klaprozen verschijnen aan de kant van de weg. Vaak levert dat mooie plaatjes op. In West-Vlaanderen heet de korenbloem auwblauwbloem zoals te zien is op de kaart van de Database van de Zuidelijk-Nederlandse dialecten (DSDD). Waar komt de naam vandaan en welke andere dialectwoorden zijn er nog voor deze bloem?
auw
Dat de bloem blauw in haar naam heeft, is gemakkelijk te verklaren. Weinig veldbloemen hebben zo’n typische diepblauwe kleur als korenbloemen. De bloem heet dan ook in een vrij groot gebied (in het zuiden en het noordoosten van het Nederlandse taalgebied) gewoon blauwbloem. Maar waar komt auw in auwblauwbloem vandaan? Het zou kunnen dat auw verwijst naar de korenaren. De korenbloem groeit immers in het koren, tussen de auwen. Het benoemingsmotief is dan de groeiplaats van de bloem. Streuvels gebruikte het woord nog in De Vlaschaard van 1907. In enkele plaatsen is de naam verkort tot auwbloem of auwblauw. Dat auw niet altijd meer begrepen werd, zien we in de naam hoogblauw(bloem) in dezelfde regio. Auw werd daar geherinterpreteerd als hoog.
korenbloem
De standaardtaalbenaming korenbloem is ook in de dialecten de meest voorkomende naam, zoals blijkt uit de PLAND. In Noord-Brabant en Gelderland heet de bloem ook wel eens roggebloem. Beide namen verwijzen net als auwblauwbloem dus naar de groeiplaats tussen het koren of de rogge. Soms krijgt korenbloem nog de bepaling blauw erbij: blauwe korenbloem.
trems
In Twente en Drenthe wordt de bloem trems genoemd. Ook in het noordwestelijke deel van Duitsland is de naam Tremse bekend. De naam komt reeds voor in de vijftiende eeuw. Het zou volgens sommige taalkundigen in verband gebracht kunnen worden met een woord voor ‘schitteren’ of ‘glans’. De bloemen staan als het ware te schitteren tussen het koren.
andere namen
De korenbloem krijgt her en der nog wel andere namen. Sommige namen deelt de plant met de klaproos. Zo wordt de klaproos rode kollebloem of rode korenbloem genoemd en de korenbloem blauwe kollebloem. De bloemen komen ook vaak voor in elkaars nabijheid. Ook korenpater kan als naam voor beide bloemen gebruikt worden. Wil je trouwens weten of je liefde voor iemand beantwoord wordt, dan kun je volgens het volksgeloof als verliefde man een korenbloem dragen. Als de bloem snel verdorde, dan werd je liefde niet beantwoord. Dit volksgeloof is echter niet terug te vinden in de naamgeving.
- Dialectwoorden voor korenbloem in de Database van de Zuidelijk-Nederlandse dialecten (DSDD)
- Dialectwoorden voor korenbloem in de Database van de plantennamen (PLAND)
- Woorden voor korenbloem in woordenbank.be en e-wnd.nl
- auwblauwbloem in de etymologiebank.nl
- korenbloem op Wikipedia