(Profiel)werkstuk
Wil je iets over taal onderzoeken, schrijven of presenteren? Het Nederlands biedt een eindeloze rijkdom aan onderwerpen. Wij hebben informatie voor profielwerkstukken voor je verzameld, die je ook kunt gebruiken voor andere schoolopdrachten.
Op de website Profielwerkstuk Taalkunde vind je ’toolkits’ over allerlei taalonderwerpen. De Toolkit Neologismen is gemaakt in samenwerking met INT-taalkundige Vivien Waszink.
Bij al die thema’s vind je een groot aantal mogelijke onderwerpen, invalshoeken, taalverschijnselen, onderzoeksmaterialen/-methoden en leestips. Zo kun je bij ’taal in contact’ denken aan pidgins of creooltalen, de invloed van het Nederlands op andere talen, taalcontact in Nederland in de Renaissance, taalfamilies of de geschiedenis van het Nederlands.
Onderzoek naar taal van vroeger
Je kunt in onze online historische woordenboeken duiken. Zo kun je gemakkelijk en uitgebreid onderzoek doen naar de geschiedenis van woorden. Een paar voorbeelden:
- Wat was vroeger het jargon van een voetballer of een molenaar?
- Werd een oud woord als koe vroeger net zo gebruikt als nu? Welke betekenissen zijn er verdwenen en later bij gekomen?
- Hoeveel woorden beginnen er met ont- en wat kan dat voorvoegsel allemaal betekenen?
- Welke samenstellingen met vrouw zijn er in de loop der eeuwen geweest en wat zegt dat over hun maatschappelijke positie?
- Welke woorden waren in de negentiende eeuw heel deftig, en zijn ze dat nu nog steeds?
- Zijn er woorden uit jouw streek of land in het Algemeen Nederlands terechtgekomen? En hoe is dat precies gegaan?
En er is nog meer. Je kunt bij ons ook grote verzamelingen historische teksten doorzoeken. Zo kun je in zeventiende- en achttiende eeuwse brieven (allemaal gekaapt en bewaard door de Engelsen) zien hoe gewone mensen toen schreven. Onderzoek bijvoorbeeld:
- hoe ze een brief openden en afsloten;
- hoe ze het werkwoord zijn vervoegden en of dat afhing van hun leeftijd of sociale klasse;
- welke woorden ze het vaakst gebruikten en of dat bij mannen anders was dan bij vrouwen.
Nog meer tips zijn te vinden in het webinar Workshop PWS voor de talen, over onderzoek in de digitale bronnen van het INT
Podcasts
En luister eens naar onze podcasts Over taal gesproken en Waar komt pindakaas vandaan?
Over taal gesproken (een samenwerking met Onze Taal). In elke aflevering spreken we een deskundige over taalonderwerpen zoals voornamen, nieuwe woorden, grammatica en het Nederlands in België.
Waar komt pindakaas vandaan? Een serie met afleveringen van 5 tot 10 minuten over de verrassende herkomst van doodgewone woorden, zoals pindakaas, klokhuis, hamburger, boterham en podcast.
Taalcanon
Op de website Taalcanon staan allemaal laagdrempelige artikelen over taal, geschreven door wetenschappers. Onder het tabblad Vakgebieden staat een lange lijst met onderwerpen waar taalkundigen onderzoek naar doen. Voor het Nederlands van vroeger zijn vooral de vakgebieden historische taalkunde en lexicologie interessant.
Hier vind je vragen als: Hebben alle talen leenwoorden? Hou oud is het woordenboek? Waar komt het ABN vandaan? Wanneer zijn talen familie van elkaar? Bij sommige van die vragen zijn ook opdrachten voor het onderwijs gemaakt. Die opdrachten kunnen je helpen bij het opzetten van je eigen onderzoek.
NEMO Kennislink
NEMO Kennislink schrijft op een leesbare manier artikelen over onderwerpen waar de wetenschap zich mee bezighoudt. Over taal en taalkunde zijn daar inmiddels honderden artikelen te vinden. Zoek in Publicaties op de woorden taal of taalkunde of raadpleeg het thema Over taal gesproken.
Tips voor het schrijven van een profielwerkstuk
Op scholieren.com vind je handige tips voor het schrijven van een profielwerkstuk. Kies je ervoor om zelf een onderzoek op te zetten, dan is de empirische cyclus een handig hulpmiddel.
Er zijn verschillende beschrijvingen van deze cyclus in omloop, maar in essentie komen ze allemaal neer op: het proces is cyclisch. Het is eigenlijk nooit afgelopen en komt steeds weer terug. In een kort filmpje wordt de empirische cyclus helder uitgelegd. Meer filmpjes over onderzoek met de empirische cyclus vind je bij Tilburg University.
Naast Tilburg University geven ook andere universiteiten handvatten om een profielwerkstuk te maken, zoals de Rijksuniversiteit Groningen, de Radbouduniversiteit, de Universiteit Twente en de Universiteit Utrecht. Voor profielwerkstukken over straattaal en over dialecten kun je terecht bij het Meertens Instituut.
Antwoord op taalvragen
Vraag je je iets af over het Nederlands? Over de spelling of herkomst van woorden, of over wat goed of fout is? Hier zetten we op een rij waar je het antwoord op je vraag het best kunt vinden, bij ons of een andere taalinstantie. De belangrijkste alvast:
- spelling: Woordenlijst
- goed/fout: Taaladvies
- betekenis: Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW) en Woordenboek van Nieuwe Woorden (WNW) voor hedendaags Nederlands en de Historische woordenboeken online voor historisch Nederlands
- herkomst: Etymologiebank
Taalkundeolympiade
Hou je van taal en logica en zit je in 4, 5 of 6 vwo (NL), of in de laatste klassen van het aso (BE)? Dan is de Leidse Taalkundeolympiade iets voor jou! Als jij niet bang bent voor spijkerschrift, oud-Duits of modern Hebreeuws en je de wiskunde achter een taal wil ontdekken, mag je deze wedstrijd niet missen!
Je krijgt opgaven over oude en moderne talen en schriftsoorten, die je kunt oplossen zonder specifieke voorkennis. Sinds 2022 verzorgt het Instituut voor de Nederlandse Taal de opgaven over het Nederlands. In december zijn de (online) voorrondes en in januari vindt de daadwerkelijke olympiade plaats aan de Universiteit Leiden. De winnaars maken kans op leuke prijzen en deelname aan de Internationale Taalkundeolympiade. Meer informatie over de olympiade, proefopgaven en inschrijven vind je op de Taalkundeolympiadewebsite.