Historical Dictionaries

The Dutch Language Institute makes the following historical dictionaries available in one online search application (more information about the individual dictionaries can be found by following the hyperlinks):

Oudnederlands Woordenboek (ONW, Dictionary of Old Dutch) 500-1200
Vroegmiddelnederlands Woordenboek (VMNW, Dictionary of Early Middle Dutch) 1200-1300
Middelnederlandsch Woordenboek (MNW, Dictionary of Middle Dutch) 1250-1550
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT, Dictionary of the Dutch Language) 1500-1976
Woordenboek der Friese Taal (WFT, Dictionary of the Frisian Language) 1800-1975

Together they describe the Dutch vocabulary from around 500 to 1976, and the Frisian vocabulary from 1800 to 1975. This dictionary application is a source of knowledge and joy for any language user, from language researchers to crossword puzzlers.

Searching: what & how

You can either search in all dictionaries at once or in a selection. It is not necessary to know how a word was written in a certain period in time: if you enter the modern spelling, the historical keywords will show up automatically.

There are many ways to search for something, for example by keywords or their word classes, by words within meanings or citations, by authors or within full articles. You can also search within source lists. These contain, among other things, information about the author, title, dating and origin of all cited works.

In order to do geolinguistic research based on citations from the ONW, VMNW and MNW, a uniform localisation of all Old and Middle Dutch citations is essential. Since the original localisation information in these three dictionaries was displayed in different ways, a common categorisation was designed for the online Historical Dictionaries. You can find more information about this system in Mooijaart et al 2010.

Interlinking

The information in the dictionaries is interlinked in different ways. There are links to the corresponding keywords in other historical dictionaries, but also between the given citations and their sources. There are also external links, which can be divided into four main categories: etymology, dialectology, images and other information. More links keep on being added. Now and again an actualized version of the Historical Dictionaries is put online.

The making of

All dictionaries have been produced by the Institute for Dutch Lexicology (INL), apart from the WFT, which was made by the Fryske Akademy. The ONW and VMNW were created digitally from the start. The MNW and WNT appeared in print in the nineteenth century and were later turned into an annotated digital version.

Even though they may seem finished, the work on the dictionaries never stops. The digital files are being improved, edited and complemented in order to make life as easy as possible for the dictionary users and to offer them optimal search options.

Any remarks or questions?

If you find any errors in the dictionaries, or if you have any problems with the application or would like to ask a question or make a remark, please send an email to servicedesk@ivdnt.org.

Tags: historisch, lexicografie

Contact: Roland de Bonth

Het Instituut voor de Nederlandse Taal stelt de volgende historische woordenboeken online beschikbaar via één zoekapplicatie (meer informatie over de afzonderlijke woordenboeken vindt u door de onderstaande links te volgen):

Oudnederlands Woordenboek (ONW) 500-1200
Vroegmiddelnederlands Woordenboek (VMNW) 1200-1300
Middelnederlandsch Woordenboek (MNW) 1250-1550
Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) 1500-1976
Woordenboek der Friese Taal (WFT) 1800-1975

Samen beschrijven ze de Nederlandse woordenschat van circa 500 tot 1976, en de Friese woordenschat van 1800 tot 1975. Voor alle taalgebruikers – van taalwetenschappers tot kruiswoordpuzzelaars – is deze woordenboekapplicatie een bron van kennis én plezier.

Zoeken: hoe & wat

U kunt in alle woordenboeken tegelijk zoeken, of in een selectie. U hoeft niet zelf te bedenken hoe een woord in een bepaalde periode werd geschreven: zodra u de moderne spelling intypt, komt u vanzelf bij de juiste historische trefwoorden terecht.

Er zijn vele manieren om te zoeken, bijvoorbeeld op (woordsoort van) trefwoorden, woorden in betekenissen of in citaten, op auteurs of binnen complete artikelen. (Zie voor de verschillende zoekmogelijkheden van de respectieve historische woordenboeken dit overzicht.) Ook kunt u zoeken binnen bronnenlijsten; deze bevatten onder andere informatie over auteur, titel, datering en herkomst van alle geciteerde werken.

Om taalgeografisch onderzoek te kunnen doen met behulp van citaten uit het ONW, VMNW en MNW moeten de Oud- en Middelnederlandse citaten op uniforme wijze gelokaliseerd zijn. Omdat de oorspronkelijke lokaliseringsinformatie in deze drie woordenboeken op verschillende manieren was weergegeven, is er in de Historische Woordenboeken online een overkoepelende categorisatie ontworpen (zie voor een uitgebreide beschrijving van dat systeem Mooijaart et al 2010).

In de onderstaande kennisclips leer je wat je allemaal kunt vinden in de Historische Woordenboeken en hoe je de betekenis van een oud woord opzoekt.

Koppelingen

De informatie in de woordenboeken wordt op verschillende manieren aan elkaar gekoppeld. Zo zijn er koppelingen naar de overeenkomstige trefwoorden in de andere historische woordenboeken, maar ook koppelingen tussen de gegeven citaten en de bronnen waaruit ze afkomstig zijn. Daarnaast zijn er externe links, die onderverdeeld kunnen worden in vier hoofdcategorieën: etymologie, dialectologie, afbeeldingen en overige informatie. Het aanbrengen van externe koppelingen wordt in de komende tijd voortgezet. Van tijd tot tijd worden er geactualiseerde versies van de historische woordenboeken online gezet.

Totstandkoming

Bijna alle woordenboeken zijn vervaardigd door het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL), de voorloper van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT). Alleen het WFT is afkomstig van de Fryske Akademy. Het ONW en het VMNW zijn geheel digitaal tot stand gekomen; het MNW en het WNT zijn eerst in boekvorm verschenen en later in een verrijkte digitale versie online beschikbaar gemaakt.
Hoewel ze af lijken, wordt er nog steeds gewerkt aan de woordenboeken. De digitale bestanden worden verbeterd, bewerkt en aangevuld om het de gebruiker zo gemakkelijk mogelijk te maken en optimale zoekmogelijkheden te bieden.

Opmerkingen of vragen?

Vindt u fouten in de woordenboeken, heeft u problemen met de applicatie of heeft u opmerkingen of vragen, mail dan naar servicedesk@ivdnt.org.