De vergaande stikstofplannen van het kabinet-Rutte IV zijn bij de Nederlandse boeren niet in goede aarde gevallen. Om de bewindslieden op andere gedachten te brengen voeren zij al enige weken actie. In weilanden langs de snelwegen staan bijvoorbeeld protestborden maar dat gaat sommige agrariërs niet ver genoeg. Met hun trekkers blokkeren zij distributiecentra van supermarkten en houden zij langzaamaanacties op snelwegen. Nog radicalere boeren trokken enige tijd geleden zelfs naar de woning van stikstofminister Christianne van der Wal.
Om een einde te maken aan deze protestacties en de verhitte gemoederen te sussen koos het kabinet ervoor wederom een beroep te doen op VVD-coryfee Johan Remkes. Deze beroepsprobleemoplosser moet nu als stikstofbemiddelaar proberen beide partijen te verleiden tot wat in de middeleeuwen een landzoen heette.
kusje erop
Verwacht daarbij niet dat Remkes de verantwoordelijke bewindsvrouw en een vertegenwoordiger van Farmers Defence Force op een nader te bepalen weiland weet te bewegen tot een kus. Een landzoen was vroeger namelijk een verzoening die voor het hele land gold en zo bijdroeg aan rust en stabiliteit. Een zoen was in het Middelnederlands nog niet – zoals nu – een synoniem van kus. Die betekenis heeft het woord later pas gekregen. Dat kwam omdat een zoen (‘vrede, verdrag’) vaak werd bezegeld met een kus.
zoenen op z’n middeleeuws
De oudste betekenis van zoen in de middeleeuwen was ‘verzoening’ tussen twee partijen. Dat ook toen de gemoederen hoog konden oplopen – soms zelfs met dodelijke slachtoffers – blijkt wel uit de vele samenstellingen met zoen in het Middelnederlandsch Woordenboek. Soms dwongen schepenen een verzoening af voor het gerecht: de schepenzoen. Vond de verzoening plaats door vrienden of scheidsrechters dan heette dat een vriendzoen. Als de overheid bij het verzoeningsproces geen rol speelde en de strijdende partijen er onderling uit kwamen, dan sprak men van moedzoen. Voor een verzoening na moord of doodslag gebruikten de middeleeuwers manzoen. Dat woord werd ook gebruikt voor het zoengeld dat daders als genoegdoening aan de nabestaanden moesten betalen. Een ander woord met die betekenis was maagzoen, waarbij maag stond voor ‘bloedverwant’. Het komt qua betekenis overeen met erfzoen, een geldbedrag dat erfgenamen van een slachtoffer als een soort smartengeld kregen.
Hoewel Johan Remkes zeer ervaren is als bemiddelaar en er vaak in slaagt om vastgelopen besprekingen vlot te trekken, wacht hem ditmaal een wel heel lastige taak. Vooral omdat de boeren met ontsteltenis hebben gereageerd op het nieuws dat hij was aangewezen als bemiddelaar in het conflict. Misschien weet hij met een haalzoen ‘een geheim middel om iemand gunstig voor zich te stemmen’ de zo gewenste landzoen te bewerkstelligen.
- kus in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW), in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
- zoen in het MNW, in het WNT
- erfzoen, haalzoen, landzoen, maagzoen, manzoen, moedzoen, schepenzoen in het MNW
- Zie ook dwangzoen in Terug in de taal