Het heavy metalfestival Graspop in het Vlaamse Dessel dreigde dit jaar volledig in het water te vallen. Door de zware regenval in de voorafgaande dagen waren de parkeerplaatsen gedurende het gehele evenement gesloten en de hevige regen zorgde er voor dat vrijdagavond delen van de camping onder water kwamen te staan. Er moest zelfs een noodplan voor kampeerders in het leven worden geroepen. Maar niets is veranderlijker dan het weer! Op de laatste festivaldag scheen de zon fel en liep de temperatuur op tot 24 graden Celsius. Heerlijk weer dus voor een verkoelend drankje: een (alcoholvrij) biertje, een icetea of een julep. Een wat?
Rozen en water
Julep is een drankje dat al in de middeleeuwen bekend was in deze contreien. We hebben het woord – al dan niet via het Duits – ontleend aan het Frans. Ook in andere Romaanse talen komt een variant van het woord voor. Zo kent het Italiaans giulebbe en het Spaans julepe. De gemeenschappelijke oorsprong van dat woord is het Arabische woord g’olap, dat op zijn beurt weer een leenwoord uit het Perzisch is. Het is een samenstelling van gul ‘roos’ en âb ‘water’. Gulab betekende oorspronkelijk dus ‘rozenwater’.
Koeldrank
Deze drank stond in de middeleeuwen – en lang daarna – bekend om zijn verkoelende werking. Julep werd vooral toegediend aan mensen die ziek, zwak en misselijk waren. De zeventiende-eeuwse arts Johan van Beverwijck schreef in zijn populaire Schat der Ongesontheydt, ofte Genees-konste van de sieckten (1642)daarom het volgende:
Voor den Dorst, de hitte van de Gal, en den brandt van de Koortsen, en haar verrottinge te beletten, maacktmen Koel-drancken (Iuleb ghenoemt) van wateren uyt de verhaalde kruyden gedistileert
Tovermiddel
Voor de bereiding van julep werd toentertijd niet alleen gebruikgemaakt van rozen en water, maar ook van kruiden, suiker en vruchtensappen. In zijn Algemeen huishoudelijk-, natuur-, zedekundig- en konst-woordenboek geeft Noël Chomel maar liefst elf verschillende recepten voor deze ‘koeldrank’, elk met een specifieke toepassing. Zo is er een julep om het hart te versterken, om gif uit te drijven, om hoofdpijn tegen te gaan, om grote pijnen te stillen, om de buik te zuiveren en om slaap te verwekken.
In de zeventiende eeuw waren er artsen die hun patiënten veelvuldig het drinken van juleps voorschreven. Daarom werden zij julepdokters genoemd. Of deze drankjes echt werken, kunt u binnenkort zelf uitproberen. Want omdat het kwik deze dagen boven de 25 graden uitkomt, volgt tot besluit van deze Terug in de Taal uit Chomels woordenboek het recept voor een verkoelende julep:
Meng het gedistilleerde water van Ossetong Borago en van bloemen van Kruikebladen, van elks twee oncen, met een Ons Stroop van Violen, of Renetappelen.
Wie het drinken van deze julep niet aandurft, kan om de dorst te lessen natuurlijk ook een (alcoholvrij) biertje, een icetea of gewoon water drinken.
- julep in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW), in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
- julepdokter in het WNT
- julep in het Deutsches Wörterbuch van Jacob Grimm en Wilhelm Grimm
- julep in het Algemeen huishoudelijk-, natuur-, zedekundig- en konst-woordenboek van Noël Chomel