Vorige week vastenavond met sneeuw, deze week een zonovergoten tuin. De eerste bloemen komen tevoorschijn en bij een temperatuur van zo’n 15 graden heb je meteen een echt lentegevoel. De witte sneeuwklokjes zijn er al, de gekleurde krokussen brengen hier en daar al een beetje kleur. Voor galanthofielen – liefhebbers en verzamelaars van sneeuwklokjes – is het een mooie tijd. En ook voor taalliefhebbers, want het sneeuwklokje heeft veel mooie dialectnamen!
De meest bekende en gebruikte naam is sneeuwklokje, ook in de dialecten. Geen wonder: het klokachtige bloemetje is wit en begint zelfs al te bloeien wanneer het nog sneeuwt. In Gelderland wordt het daarom ook wel sneeuwbloemetje genoemd.
Gek!
In heel wat dialecten hoor je ook vastenavondzotje (naast vastelavondzotje – waarin de n vervangen wordt door de l – vastenavondgekje, vastenavondbloemetje, carnavalzotje). Uit die naam blijkt dat je dus echt wel gek of zot moet zijn om al op vastenavond, of zelfs vroeger met lichtmis (lichtmisbloemetje), in februari (februaribloemetjes, –gekjes of –klokjes) of in maart (maartse gekken, maartebloemetje), maar zeker in de winter (winterzottinnetje, winterzotje) te willen bloeien. Met de voeten nog in de sneeuw, zoals het Antwerpse sneeuwpootje ons duidelijk maakt. Sommigen noemen het ook zomerzotje of zomerzottinnetje omdat het sneeuwklokje als voorbode van warmere tijden wordt gezien.
Snottebel
Het belangrijkste benoemingsmotief bij bloemen en planten is het uiterlijk, zoals de kleur. Een mooie Brabantse naam is het knikhoofdje, omdat de bloem net een knikkend hoofdje is. Ook het West-Vlaamse sneeuwdruppel verwijst naar het neerhangende bloemetje. De snottebel in het Meetjesland is wat minder poëtisch, maar ook hier is de vorm en kleur (wit en groen) aanleiding tot de naamgeving. Dat geldt ook voor wit hemdje, witte belletjes en witte klokjes.
Naakt
Het was trending topic vorige week, de #icequeenchallenge. Heel wat bekende Vlamingen en Nederlanders toonden zichzelf in zwemkledij in de sneeuw. Ook de sneeuwklokjes hebben dialectnamen met naakt erin, vooral in Groningen en in Limburg. In Groningen zijn het nakende wijfjes, in Limburg naakte mannetjes of naaksmannetje. Iets minder vaak hoor je ook naakte meisjes, naakte aarsjes, naakte boutjes en blote kontjes. Is het omdat ze zo naakt in de sneeuw staan dat ze in het noorden ook lijdertjes (uitgesproken met een ie) worden genoemd?
PLAND
Wil je alle dialectnamen kennen voor dit plantje? Kijk dan eens naar de PLAND, de dialectatlas van alle plantennamen van het Meertens Instituut. Het is het levenswerk van Har Brok die twee jaar geleden is overleden. Plantenliefhebber én dialectliefhebber, dan vind je daar zeker uren leesplezier.
- Dialectwoorden voor sneeuwklokje in Brabant en Limburg in de Database van de Zuidelijk-Nederlandse Dialecten (DSDD)
- Dialectwoorden voor sneeuwklokje in de Nederlandse dialecten in de PLAND
- vastenavondzotje in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
- Zoek vastenavondzotje en de andere dialectwoorden in de woordenbanken e-WND en woordenbank.be
- galanthofiel als woord van de week op TeamTaaladvies.be