Nieuwe versie Database Geschiedenis Nederlandse Taalkunde

In 1852 publiceerde de Nederlandse taalkundige Matthias de Vries zijn ontwerp voor het Woordenboek der Nederlandsche Taal. Marten Le Mayre bracht in 1606 een leerboekje voor Engelsen uit met ‘the true and perfect way to learne the Dutch tongue’. Twee voorbeelden van belangrijke taalkundige werken met historische waarde, die nu door het Instituut voor de Nederlandse Taal samengebracht zijn in een nieuwe versie van DAGENTA: Database Geschiedenis Nederlandse Taalkunde.

Iedereen die bezig is met historische taalkunde weet hoe lastig het is om de hand te leggen op het oude materiaal. Stel, je wil achterhalen hoe men in de loop van de tijd over een bepaalde taalregel (denk aan groter dan/groter als) heeft gedacht, wat men heeft gezegd over de werkwoordvervoegingen, of welke woorden, uitdrukkingen en grammaticale constructies men in het verleden noodzakelijk achtte voor tweedetaalleerders. Daarvoor wil je zoveel mogelijk grammatica’s, gespreksboekjes, leerboekjes, woordenboeken en spellinggidsen op één plek beschikbaar hebben en met elkaar kunnen vergelijken. Die ene plek is DAGENTA.

In DAGENTA zijn zoveel mogelijk historische werken over de Nederlandse taal bijeengebracht, voornamelijk van vóór de twintigste eeuw. Momenteel bevat DAGENTA 871 titels en de meeste zijn direct gelinkt aan een pdf of digitale versie in bijvoorbeeld de DBNL (Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren). DAGENTA maakt het mogelijk om oude taalkundige werken en grammatica’s inhoudelijk te bestuderen maar ook om kwantitatieve vragen te beantwoorden, zoals: in welke periodes gaat de aandacht vooral uit naar de spelling, in welke periodes vinden bepaalde types publicaties plaats, en hoe verandert dat in de loop van de tijd?

In 2018 werd de eerste versie van de database gelanceerd bij de Radboud Universiteit in Nijmegen. Die versie is nu aangevuld met enkele honderden titels en pdf’s van onderzoekers Nicoline van der Sijs, Rik Vosters en Eline Lismont. Ulrike Vogl en André Kött van de Universiteit Gent hebben bovendien ongeveer honderd meertalige gespreksboeken van de boekfamilie van de Colloquia, et dictionariolum beschikbaar gesteld.

Op de website zijn de werken te doorzoeken op onder andere jaar, auteur en titel. De gegevens kunnen bovendien gedeeltelijk of in hun geheel worden gedownload, zodat onderzoekers in de Lage Landen maar ook in de internationale neerlandistiek er verder mee aan de slag kunnen gaan. De website wordt nog steeds uitgebreid met titelgegevens en links naar digitale bestanden, maar de belangrijkste werken zijn inmiddels beschikbaar.

Het doorgeven van aanvullingen en verbeteringen wordt zeer op prijs gesteld. Neem daarvoor contact op met Nicoline van der Sijs.

• Ga naar DAGENTA