Categorieën
Grammaticasafari

Waar mogen die slingers?

De versierkunst van bijvoeglijke naamwoorden.

Bijvoeglijke naamwoorden zijn de slingers waarmee we onze zelfstandige naamwoorden naar hartenlust kunnen versieren: een prachtige dag, een bloedstollende finish, een meeslepend verhaal. En de meeste slingers kunnen we ophangen waar we willen: vóór het zelfstandig naamwoord of erachter:

  • de mooie film / de film is mooi
  • het schattige kind / het kind is schattig
  • de interessante grammaticasafari / de grammaticasafari is interessant

Dit geldt echter niet voor alle slingers. Sommige zijn wat kieskeuriger. Die willen alleen vóór een zelfstandig naamwoord. En terecht, want als we ze er toch achter zetten, krijgen we een merkwaardige zin:

  • de buitenlandse reis / 🤨 de reis is buitenlands
  • het koninklijke besluit / 🤨 het besluit is koninklijk

Bijvoeglijke naamwoorden drukken vaak een eigenschap, of kwaliteit, uit, zoals mooi, schattig of interessant. Dat soort bijvoeglijke naamwoorden noemen we daarom kwalificerend. Dit zijn de makkelijke slingers, die zowel voor en achter hun zelfstandig naamwoord kunnen. Bij buitenlandse reis is het anders. De reis zélf is niet buitenlands, de reis gaat náár het buitenland. Op dezelfde manier is een koninklijk besluit niet een besluit dat koninklijk is, maar ‘een besluit van de koning’. We noemen deze bijvoeglijke naamwoorden relationeel.

Kieskeurige relaties

Relationele bijvoeglijke naamwoorden zijn ook op andere gebieden kieskeurig. Zo kunnen we ze niet versterken of zomaar combineren:

  • 🤨 het erg koninklijke besluit
  • 🤨 de gezellige en buitenlandse reis

Ook stofadjectieven, bijvoeglijke naamwoorden die een stof aanduiden, behoren tot dit type, en hebben dus dezelfde beperkingen:

  • de gouden medaille / 🤨 de medaille is goud
  • het ijzeren hekje / 🤨 het erg ijzeren hekje
  • een plastic flesje / 🤨 een handig en plastic flesje

Zo blijkt maar weer: zelfstandige naamwoorden zijn een feestje, maar de slingers moet je zelf ophangen. En let er wel een beetje op hoe je ze ophangt, want voor je het weet zit je in een relationele crisis!


Meer lezen