Vanwege een serververhuizing in het datacenter van de Universiteit Leiden is ivdnt.org op 27 november 2024 tijdelijk niet bereikbaar.
Onze excuses voor het ongemak!

Categorieën
Terug in de taal

hennentaster

Kippige beeldspraak.

Als gevolg van de wekenlange vrijwillige quarantaine sloeg in menig huishouden de verveling toe. Ettelijke mensen probeerden die tegen te gaan door een hond of kat in huis te nemen, sommige meenden dat dit het uitgelezen moment was een toompje kippen aan te schaffen. De aanblik van scharrelende hennen in de tuin is al een feest op zich, maar een kakelvers eitje bij het ontbijt is een minstens zo aanlokkelijke gedachte. Wanneer kun je dat eerste eitje verwachten? Word hennentaster!

Foto: Roland de Bonth

Een hen tasten

Als je kiest voor piepjonge kuikens dan moet je het nodige geduld hebben. Pas als een hen vier tot vijf maanden oud is, legt zij haar eerste ei. Wie ongeduldig van aard is, kan door aan de buik van een hen te voelen vaststellen of er een ei op het punt staat het kippenlichaam te verlaten. Deze handeling noemden ze in vroeger eeuwen ‘de hen tasten’ en een man die deze taak op zich nam, werd een hennentaster genoemd.

Kippige beeldspraak

Toch komt het woord in de letterlijke betekenis amper in de woordenboeken voor, in de figuurlijke betekenis des te vaker. Een hennentaster was een pantoffelheld die onder invloed van zijn bazige vrouw, die in de 18e eeuw wel eens een hanenveer werd genoemd, allerhande klussen in het huishouden moet uitvoeren. Deze sullige goedzak stond – om in de kippige beeldspraak te blijven – ook wel bekend onder de naam Jan Hen. Sommige hennentasters waren zo onmannelijk dat zij zich door hun echtgenote zelfs lieten bedriegen met een andere man.

Hanig gedrag

Er bestaat echter ook nog een ander en ouder type hennentaster. Vreemd genoeg één met een nagenoeg tegenovergestelde betekenis. Geen slome duikelaar maar juist iemand die hanig gedrag vertoonde: een onhebbelijke man die zich ofwel uit gierigheid of uit bedilzucht bemoeide met de kleinigheden van huishouding en keuken. Het zal duidelijk zijn dat bij deze hennentaster de uitdrukking zijn haan moet koning zijn op het lijf geschreven is.


Meer lezen

Ga naar de inhoud