Geen tijd of zin om naar een winkel te gaan? Geen nood. Het internet is het grootste winkelcentrum ter wereld, waar duizenden ondernemers 24 uur per dag hun ‘deuren’ openen voor koopgrage klanten. Met een paar muisklikken is elk product eenvoudig online te bestellen. ’s Avonds voor 23.00 uur besteld, morgen in huis! Dankzij de pakketbezorgers. Met hun bestelwagens haasten zij zich van adres tot adres om alle pakjes – tegen een gering salaris – op tijd af te leveren. Om hen in het zonnetje te zetten heeft PostNL de tweede woensdag van maart uitgeroepen tot de Dag van de bezorger, die op 9 maart voor de derde keer wordt gevierd.
Boodschappen en brieven
Omdat er tegenwoordig meer pakjes dan brieven worden verstuurd, is pakketbezorger voor jonge mensen waarschijnlijk al een gebruikelijker woord dan postbode. In eigenlijke zin was een postbode een koerier die volgens een vaste dienst met de post van de ene naar de andere plaats reed. Met een aan het Frans ontleend woord werd hij ook wel postiljon genoemd. Een andere, eveneens verouderde betekenis van postbode was ‘boodschapper’ of ‘berichtbrenger’. Die rol was niet voorbehouden aan mannen: Vondel schreef in zijn toneelstuk Faëton (1663) over een postbodin. De derde, huidige betekenis van postbode is iemand die belast is met het bestellen ‘bezorgen, afleveren’ van brieven in de brievenbus. Vroeger ook wel aangeduid als brievenbesteller of briefdrager.
Over en weer
Enkele decennia geleden droeg de postbode de brieven die hij moest bezorgen, in een leren schoudertas. Aan een dergelijke brieventas ontleent de middeleeuwse postbode zijn naam: maaldrager. Het woord maal betekent hier ‘tas’. Volgens het Oudnederlands Woordenboek hebben de Fransen het woord in de vorm male al vóór 1100 aan het Oudnederlands ontleend. Op hun beurt hebben de Engelsen dat Oudfranse male overgenomen, dat zich van de betekenis ‘tas’ via ‘reistas’ en ‘posttas’ heeft ontwikkeld tot ‘post’. De bijbehorende vorm kennen we: mail.
In de 19de eeuw hebben wij het woord mail ‘postverzending naar een van de overzeese gebieden’ weer overgenomen uit het Engels. In die specifieke betekenis was het woord aan het eind van de 20e eeuw amper meer bekend en in gebruik. Toen de ‘elektronische brievenpost’ zijn intrede deed, hebben we het woord (e-)mail opnieuw uit het Engels overgenomen, waarna het zich stevig in het moderne Nederlands genesteld heeft.
Elektronische pakketten?
Met de komst van dat moderne communicatiemiddel is het aantal fysieke brieven drastisch teruggelopen. Een verlichting van de taak van postbode. In de toekomst kan 3D-printen er misschien voor zorgen dat ook pakketten voortaan elektronisch afgeleverd worden. Maar zolang dat toekomstmuziek is, kan het geen kwaad onze waardering te laten blijken voor de pakketbezorger. Al vragen sommigen zich af of de Dag van de bezorger daarvoor wel het geijkte middel is.
- brievenbesteller in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
- briefdrager in het WNT
- maal in het Oudnederlands Woordenboek (ONW), in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW), in het WNT
- maaldrager in het MNW
- mail in het WNT
- postbode in het WNT
- postbodin in het WNT
- postiljon in het WNT