Voor docenten

Lespakketten

Het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) biedt lesbrieven aan over het maken en gebruiken van onze online woordenboeken:

• Onderbouw: lesbrief over zoeken in historische woordenboeken (voor vmbo-tl, havo, vwo). Door het maken van deze opdrachten leren leerlingen onder meer dat de betekenis van woorden en de spelling van het Nederlands voortdurend veranderen.
• Onderbouw: lesbrief over lexicale blends of mixwoorden, zoals labradoedel (labrador en poedel)
• Bovenbouw: lessenserie ‘Terug in de taal’ (havo/vwo), waarin schrijfvaardigheid wordt gecombineerd met taalbeschouwing en digitale geletterdheid.
• Bovenbouw: lesbrief over terminologie. Leerlingen leren wat een term is en hoe zij zelf een termenlijst kunnen maken.

Aan de Universiteit Leiden is het lespakket Merci voor je brief. Taalcontact in ouder Nederlands ontwikkeld. Op basis van archiefstukken en met behulp van historische woordenboeken ontdekken leerlingen dat codeswitching, oftewel ‘het mengen van talen’, van alle tijden is.

Het lespakket bestaat uit:

• Docentenhandleiding
• Powerpointpresentatie
• Leerlingmateriaal
• Scans van een originele 19e-eeuwse brief (pagina 1, pagina 2, pagina 3, pagina 4).

Profielwerkstuk

Op de onderwijspagina voor leerlingen zijn praktische tips en suggesties te vinden voor het schrijven van een profielwerkstuk over een taalkundig onderwerp.

Levende Talen Nederlands organiseert elk jaar een profielwerkstukwedstrijd voor leerlingen van havo en vwo. Inzendingen mogen zowel over taalkundige als over letterkundige onderwerpen gaan.

Video’s

• ‘Het Groot Dicté der Nederlandsche Taal’: een dictee in negentiende-eeuwse spelling.
• In Onderzoek in de digitale bronnen van het INT wordt aan de hand van tien concrete voorbeelden uitgelegd hoe leerlingen een profielwerkstuk kunnen schrijven met behulp van de digitale bronnen die het INT gratis aanbiedt.
• Kennisclips die een korte introductie geven in onze Historische Woordenboeken online, Woordcombinaties, de Algemene Nederlandse Spraakkunst (e-ANS) en het Corpus Hedendaags Nederlands.

Podcasts

• Over taal gesproken. In elke aflevering (die gemiddeld 40 minuten duurt) komt een deskundige aan het woord over een taalkundig onderwerp zoals grammatica, naamkunde, taaltechnologie, inclusieve taal en het Nederlands in België.
• Waar komt pindakaas vandaan? Een serie met afleveringen van 5 tot 10 minuten over de verrassende herkomst van doodgewone woorden.

Websites

• Neerlandistiek voor de klas: een selectie van taalkundige onderwerpen die interessant zijn om in de les te behandelen.
• De website Schatkamer van Nederland biedt lesmateriaal over ons culturele erfgoed aan. Het kan gebruikt worden als aanvulling voor lessen van alle profielen van de bovenbouwklassen havo/vwo. Het doel is om cultureel erfgoed en oude bronnen onder de aandacht van leerlingen te brengen. Via aansprekende thema’s zoals slavernij, rampen en op reis en bijbehorende opdrachten wil de Schatkamer leerlingen stimuleren zelf aan de slag te gaan met historische documenten. Het project is gefinancierd door De Jonge Akademie, wordt overzien door prof. dr. Lotte Jensen en prof. dr. Nicoline van der Sijs en is uitgevoerd door Alan Moss MA. In 2023 heeft het INT de hosting van de Schatkamer van Nederland overgenomen.
• mijnNederlands.org: het online portaal voor iedereen die wereldwijd Nederlands leert, onderwijst, onderzoekt of gebruikt. Met o.a. lesmaterialen over online vertaaltools zoals DeepL, eTranslation, TermWerk en ChatGPT.

Posters

Kan uw klaslokaal wel wat nieuws aan de muur gebruiken? Bestel bij ons posters over bijvoorbeeld spelling, nieuwe woorden, taaladvies, etymologie of dialecten.

Taalkundeolympiade

De Leidse Taalkundeolympiade is bedoeld voor leerlingen uit de laatste klassen van het vwo (NL) of het aso (BE) die geïnteresseerd zijn in taal én logica. De opgaven gaan over de meest uiteenlopende oude en moderne talen en schriftsoorten, en kunnen opgelost worden zonder voorkennis van de talen. Sinds 2022 verzorgt het Instituut voor de Nederlandse Taal de opgaven over het Nederlands. In december zijn de voorrondes en in januari vindt de daadwerkelijke olympiade plaats aan de Universiteit Leiden. De winnaars maken kans op leuke prijzen en deelname aan de Internationale Taalkundeolympiade. Meer informatie over de olympiade, proefopgaven en taalkunde in de klas vindt u op de Taalkundeolympiadewebsite.

Antwoord op taalvragen

Leerlingen hebben vaak praktische vragen over het Nederlands. Antwoorden kunt u hier vinden:

• spelling: Woordenlijst
• goed/fout: Taaladvies
• betekenis: Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW) en Woordenboek van Nieuwe Woorden (WNW) voor hedendaags Nederlands en de Historische woordenboeken online voor historisch Nederlands
• herkomst: Etymologiebank

Meer over taalvragen.

Bezoek

Het Instituut voor de Nederlandse Taal biedt de mogelijkheid het pand aan het Rapenburg in Leiden te bezoeken. Lijkt het u interessant om langs te komen, neem dan voor het maken van een afspraak contact op met servicedesk@ivdnt.org.