De gebiedende wijs (ook wel imperatief): al eeuwenlang uw vertrouwde partner om een ander rond te bevelen. Kom hier! Hou je mond! Stop! Maar deze wijs afschilderen als de bruut onder de werkwoordsvormen doet hem schromelijk tekort.
Goedbedoelde adviezen
Toegegeven: met een naam met gebieden (‘bevelen’) erin is dat ook wel een beetje zijn eigen schuld. En bevelen geven ís natuurlijk ook een belangrijke functie van de gebiedende wijs. Maar hij is net zo goed te gebruiken voor al uw goedbedoelde wensen, adviezen, waarschuwingen of vriendelijke aansporingen:
- Eet smakelijk!
- Snoep verstandig, eet een appel!
- Zet ’m op!
- Val niet!
Doe het niet!
En het kan zelfs nog bonter. De gebiedende wijs is er ook om bevelen te geven die een ander vooral niet moet opvolgen (5), om anderen zich iets te laten voorstellen (6) en om met terugwerkende kracht wijze adviezen te geven (7):
- Zeg dat nog eens en er zwaait wat.
- Zie maar eens een berg te beklimmen met zoveel bagage op je rug.
- Was dan eerder van huis gegaan!
Overigens is de gebiedende wijs niet alleen qua gebruik, maar ook qua vorm erg veelzijdig. Naast de stam (Kom!) kunnen we ook de infinitief gebruiken (Doorlopen!, Niet roken!) en zelfs, in sommige gevallen het voltooid deelwoord: Opgepast! Opgehoepeld! Niet getreurd! Kijk eens aan!
- Lees meer over de gebiedende wijs in de Algemene Nederlandse Spraakkunst (e-ANS): in het hoofdstuk over het werkwoord, in het hoofdstuk over modaliteit en in het hoofdstuk over woordvorming.