Categorieën
WoordHoek

Toedeledokie

In deze laatste WoordHoek voor het Instituut voor de Nederlandse Taal besteedt Ewoud Sanders aandacht aan het woord toedeledokie. Vanaf januari wordt WoordHoek vervolgd op ENSIE.nl.

Categorieën
WoordHoek

Sorry voor de voorgenomen excuses

De kans is groot dat de Nederlandse overheid excuses zal moeten aanbieden voor de ondoordachte manier waarop zij op 19 december excuses wilde aanbieden voor het slavernijverleden.

Categorieën
WoordHoek

Slavernijverleden

Het is veelzeggend hoe lang het duurde voordat het woord slavernijverleden opgang maakte, stelt Ewoud Sanders.

Categorieën
WoordHoek

Boerenprotest

In een van de laatste afleveringen van WoordHoek bij het Instituut voor de Nederlandse Taal staat Ewoud Sanders stil bij de geschiedenis van een woord dat het afgelopen jaar veel stof deed opwaaien: boerenprotest.

Categorieën
WoordHoek

Steenkolenengels

“We can come an end’’, de WK-voorspelling van Louis van Gaal, is een voorbeeld van steenkolenengels. Waar komt die kwalificatie vandaan?

Categorieën
WoordHoek

Geitenpaadje

Dankzij de problemen met de stikstofuitstoot kent het woord geitenpaadje momenteel een flinke opleving.

Categorieën
WoordHoek

Leugenbankje

Soms leert Ewoud Sanders een woord dat hij wil onthouden, zoals leugenbankje.

Categorieën
WoordHoek

Mandarijntje

Het mandarijntje is vooral in deze tijd van het jaar een veel gegeten vrucht. Maar hoe komen wij aan het woord mandarijntje?

Categorieën
WoordHoek

Houdbaar­heidsdatum

Het woord houdbaarheidsdatum gaat al een tijdje ook over heel andere dingen dan voedsel en medicijnen.

Categorieën
WoordHoek

Kletsica

Vooral journalisten hadden lang een zwak voor het woord kletsica, zo ontdekte Ewoud Sanders.

Categorieën
WoordHoek

Kanonnenvoer

Vanwege de oorlog in Oekraïne lezen en horen we het steeds vaker: het cynische woord kanonnenvoer. De frequentie ervan zal toenemen, voorspelt Ewoud Sanders.

Categorieën
WoordHoek

Landverrader

Ineens dook het scheldwoord landverrader op. Ewoud Sanders verdiepte zich in de geschiedenis.

Categorieën
WoordHoek

Complotdenker

De taal van complotdenkers is interessant. Taalfouten maken is juist goed, want dat maakt teksten extra BETROUWBAAR!!

Categorieën
WoordHoek

Energieoorlog leidt tot horrorwinter

Het woord energieoorlog is snel terrein aan het winnen. Het gaat om een oorlog die zal leiden tot een horrorwinter.

Categorieën
WoordHoek

Crisis!

Dat er in Nederland momenteel uitzonderlijk veel crisissen heersen, is goed terug te zien in onze woordenschat.

Categorieën
WoordHoek

Couranten Corpus is een goudmijn

Goed nieuws voor mensen die, zoals Ewoud Sanders, een zwak hebben voor oud nieuws: de grootste verzameling 17e-eeuwse Nederlandse kranten is sinds kort geavanceerd te doorzoeken.

Categorieën
WoordHoek

Haagse gehaktdag

Wie heeft de gehaktdag uitgevonden en was het altijd woensdag gehaktdag?

Categorieën
WoordHoek

Onderhoudend in katzwijm

Je leven lang blijf je woorden en uitdrukkingen leren, ondervindt Ewoud Sanders.

Categorieën
WoordHoek

Komboffie

Het woord komboffie heeft geringe overlevingskansen. Extra reden om het te blijven gebruiken, vindt Ewoud Sanders.

Categorieën
WoordHoek

Kiezen tussen pest en cholera

Kiezen tussen twee kwaden: in Frankrijk en in Vlaanderen hebben ze daarvoor een mooie uitdrukking. Die soms tot onduidelijkheid kan leiden, dat wel.

Categorieën
WoordHoek

Krijg de klere! Val dood!

Wat zei die Oekraïense grenswacht op Slangeneiland nu precies tegen dat Russische oorlogsschip? En waarom zijn hier zoveel verschillende vertalingen van?

Categorieën
WoordHoek

Oorlogsmoe

Hoewel oorlogsmoe een betrekkelijk jong woord is, gaat het verschijnsel ver terug.

Categorieën
WoordHoek

Kletskoek

In welke volgorde zijn de woorden kletskoek, kulkoek, lariekoek, leuterkoek en lulkoek ontstaan?

Categorieën
WoordHoek

Escalatie

Wie vreest voor escalatie moet zich niet verdiepen in de geschiedenis van het woord.

Categorieën
WoordHoek

De nieuwe Dikke Van Dale

Morgen wordt in Den Haag de nieuwe editie van de Dikke Van Dale gepresenteerd. De vraag is hoeveel jongeren er nog gebruik van maken.

Categorieën
WoordHoek

Russische toestanden

Wat je overal zeker moet zien te voorkomen is: Russische toestanden. Dat is al heel lang zo.

Categorieën
WoordHoek

Poetins oorlog

Onder welke naam zal de Russische invasie van Oekraïne in de geschiedenisboeken terechtkomen? En waarom dateert de aanduiding Derde Wereldoorlog al van vóór WO II?

Categorieën
WoordHoek

Molotovcocktail

In Oekraïne worden ze nu op grote schaal door de bevolking geproduceerd: molotovcocktails. Waar komt dit woord vandaan?

Categorieën
WoordHoek

De koloniale dekolonisatieoorlog

Waarom bestaan er zoveel verschillende namen voor de onafhankelijkheidsoorlog van Indonesië? En waarom wordt nu bij de erkenning van systematisch extreem geweld het woord oorlogsmisdaad vermeden?

Categorieën
WoordHoek

Wel en geen gemaar

Ik voel een ‘maar’ aankomen: het staat nog niet in de Dikke Van Dale, maar wordt in de spreektaal vaak gebruikt.

Categorieën
WoordHoek

Okseldiep

Okseldiep duiken is een rare woordcombinatie, maar als ‘lichaamsmaat’ komt okseldiep wel degelijk voor.

Categorieën
WoordHoek

Eindspel

Het reproductiegetal van het woord eindspel is rap aan het stijgen, stelt Ewoud Sanders. Maar hij vindt het een soort Hollywoodwoord.

Categorieën
WoordHoek

Slamuil en sleutelslaapje

Dit weekend leerde Ewoud Sanders twee nieuwe woorden: slamuil en sleutelslaapje.

Categorieën
WoordHoek

Schathemeltjerijk

Het vermogen van de tien rijkste mannen ter wereld is de eerste twee jaar van de coronapandemie verdubbeld. Hier een korte beschouwing over het woord schathemeltjerijk.

Categorieën
WoordHoek

Lawaaiwoorden

Omdat we in extra rumoerige tijden leven, een extra lange WoordHoek over een woord met een wonderlijke en enigszins aanstootgevende geschiedenis: lawaai.

Categorieën
WoordHoek

Draaikonten in draaikonten­partijen

Steeds meer politici, uit zo’n beetje het hele politieke spectrum, krijgen het etiket draaikont opgeplakt.

Categorieën
WoordHoek

Jongetje van de klas

Nederland is de afgelopen weken, in aanloop naar en tijdens de klimaattop in Glasgow, in de media geregeld getypeerd als het braafste jongetje van de klas. Dat was ironisch bedoeld.

Categorieën
WoordHoek

Gebakje versus taartje

Frank Oranje, de frauderende bestuursvoorzitter van landsadvocaat Pels Rijcken, vond dat je taartje moest zeggen in plaats van gebakje. Waarom?

Categorieën
WoordHoek

Dansmarathon

Dansend 25 km over de weg afleggen: zie daar een van de eerste dansmarathons. “Marathon dancing is de technische term voor de nieuwste methode van gracieuzen zelfmoord.”

Categorieën
WoordHoek

lesbische liefde

Het woord lesbisch in de seksuele betekenis maakte eerder opgang dan werd gedacht. En lesbienne debuteerde zeker een halve eeuw eerder in het Nederlands dan tot nu toe bekend was.

Categorieën
WoordHoek

Gaschantage en gasflatie

De crisis met de gasprijzen brengt woorden in beeld als gaschantage en gasflatie.

Categorieën
WoordHoek

Defenestreren: een woord voor het taalmuseum

Boosheid op politici leidde vroeger geregeld tot een wandaad waar een wonderlijk woord voor bestaat: defenestreren.

Categorieën
WoordHoek

Woonprotesten tegen de wooncrisis

Een korte geschiedenis van drie sleutelbegrippen uit de wooncrisis: huizenmarkt, woningnood en woonprotest.

Categorieën
WoordHoek

Van bosberaad tot heisessie

Voor het woord heidesessie blijken verschillende synoniemen te bestaan. De meeste werden met enig cynisme verwelkomd.

Categorieën
WoordHoek

Ammehoela

Ruim negentig jaar geleden beheerste Afghanistan ook het nieuws. Dat leidde niet alleen tot honderden krantenkoppen, maar ook tot een nieuw Nederlands woord, namelijk: ammehoela.

Categorieën
WoordHoek

W.F. Hermans contra de Grote Van Dale

De Dikke of Grote Van Dale heeft bij het grote publiek van oudsher een goede naam. Maar W.F. Hermans was het daar niet mee eens.

Categorieën
WoordHoek

Mussen in de hittegolf

Sinds wanneer kennen we het woord hittegolf? En zijn het mussen die op een hete dag van het dak vallen, of mossen?

Categorieën
WoordHoek

Tuig van de richel

Volgens Geert Wilders zijn journalisten, op een enkele uitzondering na, tuig van de richel. Waar komt die uitdrukking vandaan?

Categorieën
WoordHoek

Homogenezing

Ewoud Sanders krijgt een vieze smaak in zijn mond van het woord homogenezing: “een verwerpelijk waanidee waarvan dwalende heteroseksuelen dringend zouden moeten worden genezen.”

Categorieën
WoordHoek

Het zwarte goud

We konden er vorige week niet omheen: het zwarte goud. Een woordcombinatie met steeds meer betekenissen.

Categorieën
WoordHoek

Wildwest in de polder

Ewoud Sanders vraagt zich af sinds wanneer wij het Wilde Westen van de Verenigde Staten met woeste taferelen associëren.

Categorieën
WoordHoek

De menselijke maat

Als het aan Mark Rutte ligt komt de menselijke maat terug in de Nederlandse politiek.

Categorieën
WoordHoek

Joodse namen in ons telefoonalfabet

Een kijkje in de geschiedenis van het Nederlandse spelalfabet.

Categorieën
WoordHoek

Brisante notulen en bommen en granaten

Ewoud Sanders over brisant: het duurde opvallend lang voordat dit woord figuurlijk werd gebruikt.

Categorieën
WoordHoek

Zwalkend zwabberbeleid

Ewoud Sanders organiseerde een kleine fieldlab onder jongeren rondom de woorden zwabber en zwabberen.

Categorieën
WoordHoek

Lekker een terrasje pikken

Naar aanleiding van het plan om de terrassen te heropenen, buigt Ewoud Sanders zich over het woord terras.

Categorieën
WoordHoek

Stinkend je best doen

In deze extra WoordHoek twee ‘willekeurig’ gekozen woorden en uitdrukkingen.

Categorieën
WoordHoek

Hamsteren als oorlogswinst

In de eerste fase van de pandemie werd er massaal gehamsterd. Uit een recent gepubliceerde ‘Hamster-toptien’ blijkt wat we toen het meest onmisbaar vonden: onder meer rijst, pasta, toiletpapier plus vis en groente in blik. Hier een korte geschiedenis van het woord hamsteren.

Categorieën
WoordHoek

Taalwinnaars en -verliezers van kleur

Ewoud Sanders wijst Nederlandse woorden en uitdrukkingen aan als taalwinnaar en -verliezer van afgelopen tijd.

Categorieën
WoordHoek

Politieke slogans

Een goede politieke slogan vat kernachtig samen wat je doel of streven is. Ewoud Sanders neemt de slogans van 2021 onder de loep.

Categorieën
WoordHoek

Zwevende kiezer

Ze zijn er meer dan ooit, zo melden de media: zwevende kiezers. In deze WoordHoek antwoord op de vraag sinds wanneer kiezers zweven.

Categorieën
WoordHoek

Nee, complot is geen betekenisloos woord

Thierry Baudet vindt complot “een beetje een betekenisloos woord”. In WoordHoek laat Ewoud Sanders het tegenovergestelde zien.

Categorieën
WoordHoek

Jodenkoek

De herkomst van het woord jodenkoek, een lekkernij die vanaf nu odekoek gaat heten, is niet eerder goed in kaart gebracht.

Categorieën
WoordHoek

Negeren

In verband met de geschiedenis van de slavernij kunnen wij niet om het woord negeren heen, stelt Ewoud Sanders in deze WoordHoek.

Categorieën
WoordHoek

Sneeuw- en ijspret

Een WinterWoordHoek over onder meer de ouderdom van de woorden ijsgespeel en sneeuwpretje.

Categorieën
WoordHoek

Rutte-doctrine

Je hoeft geen waarzegger te zijn om te kunnen voorspellen wat het toverwoord van de verkiezingen zal worden: Rutte-doctrine.

Categorieën
WoordHoek

Wappies, nee reltuig

Is wappie een goed woord voor relschoppers tegen de avondklok?

Categorieën
WoordHoek

De avondklok als publiek horloge

Een woord dat nu al dagen boven Nederland zweeft is avondklok. Komt-ie er wel of niet? Dit roept de vraag op sinds wanneer wij dit woord kennen. En had het altijd al de betekenis die nu zoveel weerstand oproept?

Categorieën
WoordHoek

Ook Capitool Rome bestormd!

Naar aanleiding van de bestorming van het Capitool in Washington op 6 januari 2021 duikt Ewoud Sanders in de geschiedenis van bestormingen en het woord bestorming.

Categorieën
WoordHoek

WoordHoek

Wekelijkse taalrubriek op dinsdag van journalist en taalhistoricus Ewoud Sanders.