Categorie: WoordHoek

In een van de laatste afleveringen van WoordHoek bij het Instituut voor de Nederlandse Taal staat Ewoud Sanders stil bij de geschiedenis van een woord dat het afgelopen jaar veel stof deed opwaaien: boerenprotest.

“We can come an end’’, de WK-voorspelling van Louis van Gaal, is een voorbeeld van steenkolenengels. Waar komt die kwalificatie vandaan?

Dankzij de problemen met de stikstofuitstoot kent het woord geitenpaadje momenteel een flinke opleving.

Het mandarijntje is vooral in deze tijd van het jaar een veel gegeten vrucht. Maar hoe komen wij aan het woord mandarijntje?

Het woord energieoorlog is snel terrein aan het winnen. Het gaat om een oorlog die zal leiden tot een horrorwinter.

Goed nieuws voor mensen die, zoals Ewoud Sanders, een zwak hebben voor oud nieuws: de grootste verzameling 17e-eeuwse Nederlandse kranten is sinds kort geavanceerd te doorzoeken.

Wie heeft de gehaktdag uitgevonden en was het altijd woensdag gehaktdag?

Je leven lang blijf je woorden en uitdrukkingen leren, ondervindt Ewoud Sanders.

Het woord komboffie heeft geringe overlevingskansen. Extra reden om het te blijven gebruiken, vindt Ewoud Sanders.

Kiezen tussen twee kwaden: in Frankrijk en in Vlaanderen hebben ze daarvoor een mooie uitdrukking. Die soms tot onduidelijkheid kan leiden, dat wel.

Wat zei die Oekraïense grenswacht op Slangeneiland nu precies tegen dat Russische oorlogsschip? En waarom zijn hier zoveel verschillende vertalingen van?

Hoewel oorlogsmoe een betrekkelijk jong woord is, gaat het verschijnsel ver terug.

In welke volgorde zijn de woorden kletskoek, kulkoek, lariekoek, leuterkoek en lulkoek ontstaan?

Wie vreest voor escalatie moet zich niet verdiepen in de geschiedenis van het woord.

Morgen wordt in Den Haag de nieuwe editie van de Dikke Van Dale gepresenteerd. De vraag is hoeveel jongeren er nog gebruik van maken.

Wat je overal zeker moet zien te voorkomen is: Russische toestanden. Dat is al heel lang zo.

Onder welke naam zal de Russische invasie van Oekraïne in de geschiedenisboeken terechtkomen? En waarom dateert de aanduiding Derde Wereldoorlog al van vóór WO II?

In Oekraïne worden ze nu op grote schaal door de bevolking geproduceerd: molotovcocktails. Waar komt dit woord vandaan?

Waarom bestaan er zoveel verschillende namen voor de onafhankelijkheidsoorlog van Indonesië? En waarom wordt nu bij de erkenning van systematisch extreem geweld het woord oorlogsmisdaad vermeden?

Ik voel een ‘maar’ aankomen: het staat nog niet in de Dikke Van Dale, maar wordt in de spreektaal vaak gebruikt.

Okseldiep duiken is een rare woordcombinatie, maar als ‘lichaamsmaat’ komt okseldiep wel degelijk voor.

Het reproductiegetal van het woord eindspel is rap aan het stijgen, stelt Ewoud Sanders. Maar hij vindt het een soort Hollywoodwoord.

Dit weekend leerde Ewoud Sanders twee nieuwe woorden: slamuil en sleutelslaapje.

Het vermogen van de tien rijkste mannen ter wereld is de eerste twee jaar van de coronapandemie verdubbeld. Hier een korte beschouwing over het woord schathemeltjerijk.

Omdat we in extra rumoerige tijden leven, een extra lange WoordHoek over een woord met een wonderlijke en enigszins aanstootgevende geschiedenis: lawaai.

Steeds meer politici, uit zo’n beetje het hele politieke spectrum, krijgen het etiket draaikont opgeplakt.

Nederland is de afgelopen weken, in aanloop naar en tijdens de klimaattop in Glasgow, in de media geregeld getypeerd als het braafste jongetje van de klas. Dat was ironisch bedoeld.

Frank Oranje, de frauderende bestuursvoorzitter van landsadvocaat Pels Rijcken, vond dat je taartje moest zeggen in plaats van gebakje. Waarom?

Dansend 25 km over de weg afleggen: zie daar een van de eerste dansmarathons. “Marathon dancing is de technische term voor de nieuwste methode van gracieuzen zelfmoord.”

Het woord lesbisch in de seksuele betekenis maakte eerder opgang dan werd gedacht. En lesbienne debuteerde zeker een halve eeuw eerder in het Nederlands dan tot nu toe bekend was.

De crisis met de gasprijzen brengt woorden in beeld als gaschantage en gasflatie.

Boosheid op politici leidde vroeger geregeld tot een wandaad waar een wonderlijk woord voor bestaat: defenestreren.

Ruim negentig jaar geleden beheerste Afghanistan ook het nieuws. Dat leidde niet alleen tot honderden krantenkoppen, maar ook tot een nieuw Nederlands woord, namelijk: ammehoela.

De Dikke of Grote Van Dale heeft bij het grote publiek van oudsher een goede naam. Maar W.F. Hermans was het daar niet mee eens.

Volgens Geert Wilders zijn journalisten, op een enkele uitzondering na, tuig van de richel. Waar komt die uitdrukking vandaan?

Ewoud Sanders krijgt een vieze smaak in zijn mond van het woord homogenezing: “een verwerpelijk waanidee waarvan dwalende heteroseksuelen dringend zouden moeten worden genezen.”

We konden er vorige week niet omheen: het zwarte goud. Een woordcombinatie met steeds meer betekenissen.

Ewoud Sanders vraagt zich af sinds wanneer wij het Wilde Westen van de Verenigde Staten met woeste taferelen associëren.

Als het aan Mark Rutte ligt komt de menselijke maat terug in de Nederlandse politiek.

Een kijkje in de geschiedenis van het Nederlandse spelalfabet.

Ewoud Sanders over brisant: het duurde opvallend lang voordat dit woord figuurlijk werd gebruikt.

Ewoud Sanders organiseerde een kleine fieldlab onder jongeren rondom de woorden zwabber en zwabberen.

Naar aanleiding van het plan om de terrassen te heropenen, buigt Ewoud Sanders zich over het woord terras.

In deze extra WoordHoek twee ‘willekeurig’ gekozen woorden en uitdrukkingen.

In de eerste fase van de pandemie werd er massaal gehamsterd. Uit een recent gepubliceerde ‘Hamster-toptien’ blijkt wat we toen het meest onmisbaar vonden: onder meer rijst, pasta, toiletpapier plus vis en groente in blik. Hier een korte geschiedenis van het woord hamsteren.

Ewoud Sanders wijst Nederlandse woorden en uitdrukkingen aan als taalwinnaar en -verliezer van afgelopen tijd.

Een goede politieke slogan vat kernachtig samen wat je doel of streven is. Ewoud Sanders neemt de slogans van 2021 onder de loep.

Ze zijn er meer dan ooit, zo melden de media: zwevende kiezers. In deze WoordHoek antwoord op de vraag sinds wanneer kiezers zweven.

Thierry Baudet vindt complot “een beetje een betekenisloos woord”. In WoordHoek laat Ewoud Sanders het tegenovergestelde zien.

De herkomst van het woord jodenkoek, een lekkernij die vanaf nu odekoek gaat heten, is niet eerder goed in kaart gebracht.

In verband met de geschiedenis van de slavernij kunnen wij niet om het woord negeren heen, stelt Ewoud Sanders in deze WoordHoek.

Een WinterWoordHoek over onder meer de ouderdom van de woorden ijsgespeel en sneeuwpretje.

Je hoeft geen waarzegger te zijn om te kunnen voorspellen wat het toverwoord van de verkiezingen zal worden: Rutte-doctrine.

Is wappie een goed woord voor relschoppers tegen de avondklok?

Naar aanleiding van de bestorming van het Capitool in Washington op 6 januari 2021 duikt Ewoud Sanders in de geschiedenis van bestormingen en het woord bestorming.