Pinkhof Geneeskundig woordenboek is het grootste Nederlandstalige naslagwerk voor medische terminologie uit Nederland en België.
Laura van Eerten
Nepobaby, laserracisme, barbiecore en leeswee: het jaar 2023 in neologismen, oftewel nieuwe woorden.
Categorieën
Podcast: 60 jaar Nederlands in Triëst
Dit jaar bestaat de opleiding Nederlands in Triëst, Italië, 60 jaar. Ter ere daarvan maakten we een speciale aflevering van de podcast Over taal gesproken. Triëst is een van de vijf Italiaanse steden waar je Nederlands kunt studeren. De opleiding, die vooral tolken en vertalers aflevert, bestaat zestig jaar — en dat was reden om…
Categorieën
Erik Boels nieuw lid Raad van Toezicht
Per 1 december 2023 treedt Erik Boels toe tot de Raad van Toezicht van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT). Hij is de opvolger van Gertine van der Vliet. Erik Boels is als directeur Financiën en Implementatie Strategie verbonden aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). In die functie realiseert hij onder andere de strategische…
Categorieën
Podcast: hoe vangen we geur in woorden?
Waarom is het zo lastig om geuren goed te omschrijven? Hadden we vroeger meer woorden voor geur? Kun je met meer geurwoorden beter over geur praten? En hoe belangrijk is het om over geur te (kunnen) praten? In de nieuwe aflevering van Over taal gesproken, de podcast die we samen met Onze Taal maken, spreken…
Categorieën
Podcast: grammatica en gevoel
Hoe druk je een gevoel uit in taal? Dat kan met je intonatie (‘Zie ik daar nou een béér?) of met je woordkeus (‘Shit!’), maar het kan ook door een bepaalde zinsconstructie te gebruiken. In de nieuwe aflevering van Over taal gesproken praten we daarover met taalkundige Ronny Boogaart. ‘Wat zit je nou te lachen…
Categorieën
Datingwoordenboekje
Swipen, ghosten, cuffing season, holidate, kwarrel, prela, appaire en situationship: een woordenboekje van datingtaal.
Van een oppepper in de vorm van een kort museumbezoek tijdens de coronalockdown tot onzegbaar grote getallen en een gevoel van opluchting om activiteiten te missen: het jaar 2022 in neologismen, oftewel nieuwe woorden.
Categorieën
TiNT 2022: Terminologie in Juridische Taal
Op 21 oktober 2022 organiseert Veldorganisatie NL-Term voor de veertiende keer de TiNT-dag. TiNT staat voor Terminologie in het Nederlandse Taalgebied. De bijeenkomst heeft dit jaar als thema Terminologie in Juridische Taal en vindt plaats aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, van 9.15 tot 18.00 uur. Dit jaarlijks terugkerende evenement biedt een forum aan beroepsbeoefenaars, onderzoekers, studenten…
Categorieën
vier vrijheden
Vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal.
Categorieën
Tentoonstelling ‘Books that made history’
Van 22 juni t/m 4 september wordt het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) tentoongesteld in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. In het kader van European City of Science Leiden 2022 is er van 22 juni t/m 4 september een tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden van 25 buitengewone boeken met een Leidse connectie. Het…
Categorieën
polaire vortex
Verstoring van de polaire vortex kan voor extreem winterweer zorgen. Wat is dat?
Zoals ieder jaar zetten we een selectie uit onze rubriek Nieuw woord van de week op een rij: elke maand een woord. Een terugblik op 2021 in twaalf nieuwe woorden.
Categorieën
chronogram
Een chronogram is een jaardicht of jaartalvers.
Categorieën
tangens
Wie wiskunde B heeft gehad op school weet misschien nog wel wat tangens is: een verhoudingsgetal in de meetkunde.
Categorieën
Professor Weijnens reis naar Leiden
Sinds kort heeft het Instituut voor de Nederlandse Taal er een dialectoloog bij. En niet zomaar een. Het gaat om een toonaangevend taalkundige met een eigen Wikipediapagina, waarop staat dat hij wordt beschouwd als “de geestelijk vader van de Nederlandse dialectgeschiedenis”. De dialectoloog bleek in de opslag te staan van het Noordbrabants Museum. Tot nu.…
Categorieën
insolventie
De situatie waarin een persoon of onderneming niet aan zijn of haar financiële verplichtingen kan voldoen.
Categorieën
pronostiek
Kansspel waarbij iemand met een bepaalde inzet kan deelnemen aan de voorspelling van de uitslagen van voetbalwedstrijden.
Categorieën
cadens
Muziekterm voor een ‘melodische en harmonische slotformule’, en de virtuose improvisatie in het eerste deel van een soloconcert.
Categorieën
confabuleren
Een sprookjesachtige term, confabuleren. De werkelijkheid is helaas minder fabelachtig.
Categorieën
wit konijn
“Wit konijn bezorgt Open VLD blauwe plekken”, kopt de Vlaamse zakenkrant De Tijd begin februari 2021. De meeste Vlamingen zullen direct begrijpen wat hier bedoeld wordt, maar voor Nederlanders is dit waarschijnlijk een nogal raadselachtige zin. Open VLD is een partijnaam die staat voor Open Vlaamse Liberalen en Democraten. Maar hoe kan een konijn nu…
Categorieën
oxytocine
Oxytocine is een stofje dat vrijkomt bij lichamelijk contact. Het wordt ook wel knuffelhormoon genoemd. Dit hormoon speelt een belangrijke rol in allerlei sociale contacten waarbij bepaalde gevoelens vrijkomen. Denk aan plezier, moederbinding, vriendschap, romantische interacties en seksualiteit. In het Algemeen Nederlands Woordenboek ligt de nadruk in de betekenisomschrijving vooral op de moeder-kindrelatie: ‘hormoon dat…
Categorieën
klimaatadaptatie
Van dinsdag 19 t/m maandag 25 januari wordt in Groningen de Klimaatadaptatieweek georganiseerd: een online festival in aanloop naar de klimaattop Climate Adaptation Summit (CAS), waar wereldleiders zich verenigen om te praten over concrete wereldwijde acties rond klimaatadaptatie. Klimaatadaptatie betekent het aanpassen (van de leefomgeving) aan de verandering van het klimaat, oftewel aanpassing aan extremere weersomstandigheden zoals…
Elk jaar zetten we een selectie uit onze rubriek Nieuw woord van de week op een rij, voor elke maand een woord. Een terugblik op 2020 in twaalf nieuwe woorden.
Categorieën
projectierendement
Nieuw Nederlands pensioenstelsel: van rekenrente naar projectierendement. Al tien jaar wordt er in Nederland onderhandeld over een nieuw pensioenstelsel. Het huidige stelsel werkt namelijk met rekenrente: een fictief rentepercentage waarmee de pensioenfondsen berekenen hoeveel geld ze in kas moeten hebben om alle toekomstige pensioenen te kunnen uitbetalen. Maar de rekenrente brengt pensioenfondsen op dit moment in de problemen, en…
Categorieën
afstandsonderwijs
In de anderhalvemetersamenleving is afstandsonderwijs het nieuwe normaal. “Afstandsonderwijs is ook in september een blijvertje”, kopt de website van TV Limburg. Want “zolang er geen coronavaccin is, moeten leerlingen van het middelbaar minstens één dag per week afstandsonderwijs volgen.” Sinds het begin van de coronacrisis is afstandsonderwijs onderdeel van het ‘nieuwe normaal’. Het is een…
Categorieën
micro-organisme
Op dit moment is de wereld in de ban van een zeer besmettelijk micro-organisme. Waar komt deze term vandaan? Een micro-organisme is een levend wezen dat zo klein is dat je het alleen met behulp van een heel sterke microscoop kunt zien. Het voorvoegsel micro- is gebaseerd op Grieks mikros, dat ‘klein, zacht (van geluid),…
Elk jaar zetten we een selectie uit onze rubriek Neologisme van de week op een rij, voor elke maand een woord. Een terugblik op 2019 in twaalf nieuwe woorden.
Categorieën
oratorium
“Händels Messiah is in de kerstperiode het meest gewaardeerde oratorium”, staat op de website kerst-concerten.nl. Wat is het en waar komt de term vandaan? Een oratorium is een niet-geënsceneerd uitgevoerd muzikaal drama, meestal met een religieus onderwerp. Het woord oratorium komt uit het Latijn en betekende oorspronkelijk ‘bidvertrek, ruimte waar men bidt’. De bron van…
Categorieën
tendo calcaneus
Voor welk organisch weefsel is tendo calcaneus de medische term? De tendo calcaneus is een stevige pees die de kuitspieren met het hielbeen verbindt, beter bekend onder de naam achillespees. De achillespees is vernoemd naar de Griekse held Achilles. Hij werd door zijn moeder, de zeenimf Thetis, in het water van de rivier de Styx…
Categorieën
milieugebruiksruimte
Is milieugebruiksruimte hetzelfde als ecologische voetafdruk? Nee, maar de twee hebben wel met elkaar te maken. Het begrip milieugebruiksruimte komt vooral voor in beleidsplannen. Er wordt mee bedoeld: de hoeveelheid energie, niet-hernieuwbare grondstof, water, hout en landbouwgrond die gebruikt kan worden zonder dat het milieu te veel belast wordt, zodat toekomstige generaties niet in de…
Categorieën
duurzaam toerisme
De zomer is bijna ten einde en veel mensen kijken terug op een welverdiende vakantie. Milieubewuste reizigers kunnen tegenwoordig kiezen voor duurzaam toerisme. Wat is dat? Duurzaam toerisme is een kleinschalige vorm van toerisme naar natuurgebieden, zonder dat er door de toerist aan de natuur schade wordt toegebracht en waarbij de toerist aandacht heeft voor…
Categorieën
Het Groene Woordenboekje
Van bio-, eco- en groen tot klimaatontkenner en vliegschaamte: het Groene Woordenboekje verzamelt opvallende termen uit de rijke woordenschat rond klimaat, milieu en duurzaamheid.
Categorieën
Ga lekker zitten
“U hebt bezoek. Hoe nodigt u hem of haar uit om te gaan zitten? Kom binnen en … .” Dit was een van de vragen uit het onderzoek naar taalvariatie op ons crowdsourcingplatform Taalradar. Ga zitten was het meest gegeven antwoord. Maar uitsluitend deelnemers uit Vlaanderen gebruiken de vorm zet u, en alleen Nederlanders zeggen…
Een mot is een soort vlindertje dat je liever niet in je kledingkast tegenkomt. Maar wat heeft dat dan met neerslag te maken?
Categorieën
Coachwoordenboekje
Een relatiecoach, een gezinscoach, een bedrijfscoach: in het Coachwoordenboekje zijn woorden rondom coachen en coaches verzameld met een duidelijke omschrijving.
Categorieën
kasmoni
Kasmoni, ook wel kasisensi of sensi genoemd, is iets wat vooral in Suriname voorkomt. Wat is het? Het Algemeen Nederlands Woordenboek omschrijft kasmoni als ‘informeel banksysteem in Suriname met mogelijkheden om te sparen en te lenen’. Meestal gaat het om een groep van tien tot vijftien mensen die elke maand een bepaald bedrag inlegt bij…
Categorieën
bestek
Wat voor bestek gebruikt een jurist? Juristen zullen ongetwijfeld gewoon met mes en vork eten, maar in een juridische context wordt met bestek meestal iets anders bedoeld. Namelijk een ’technische omschrijving van een uit te voeren bouwwerk’, zoals in het Algemeen Nederlands Woordenboek staat. Een bestek bevat gedetailleerde informatie over het bouwplan zoals afmetingen, een…
Categorieën
ecotaks
Is ecotaks hetzelfde als milieubelasting? In principe wel, maar het ligt eraan waar het woord gebruikt wordt. Volgens het Algemeen Nederlands Woordenboek heeft ecotaks namelijk twee betekenissen. In België gaat het in het algemeen om ‘belasting op stoffen die schadelijk zijn voor het milieu’, bijvoorbeeld verpakkingsmateriaal. In Nederland wordt met ecotaks meestal de belasting op…
Categorieën
zeste
In de middeleeuwen was zeste of seste een telwoord (zesde). Nu is zeste alleen in de culinaire wereld nog een bekend begrip. Volgens het Algemeen Nederlands Woordenboek is zeste een ‘geurige, geraspte of dungesneden citroenschil, limoenschil of sinaasappelschil die dient als smaakmaker in uiteenlopende gerechten’. Het kookwoord heeft niets te maken met het getal zes,…
Categorieën
stout
Je kunt niet alleen stout zijn, je kunt ook stout drinken. Hoe zit dat, en hebben de twee met elkaar te maken? Stout betekent ‘ondeugend’, maar het is daarnaast ook een biersoort: een zeer donker, bijna zwart bier met een bittere smaak. Guinness is daarvan het bekendste voorbeeld. Op etymologiebank.nlwordt uitgelegd dat het Engelse stout…
Categorieën
fluxus
Wat is fluxus voor kunststroming? Het Algemeen Nederlands Woordenboek omschrijft fluxus als een ‘kunststroming die in de jaren zestig van de twintigste eeuw ontstond en die door middel van zeer uiteenlopende kunstvormen, zoals happenings, de kunst wilde zuiveren van commercie en elitaire kunstopvattingen. De term fluxus werd in 1961 bedacht door George Maciunas (1931-1978). Hij…
Categorieën
bus
Wat betekent het als een wielrenner in de bus zit? Als een wielrenner in ‘de bus’ zit, betekent het dat hij achterblijft in het peloton. De wielerterm bus betekent volgens het Algemeen Nederlands Woordenboek ‘groep achterblijvende wielrenners tijdens bergritten, die in hun eigen tempo rijden en als doel hebben om vóór het sluiten van de…
Categorieën
Waar komt de naam ‘grenadine’ vandaan?
Rode vruchtensiroop waar we limonade van kunnen maken door er water aan toe te voegen noemen we grenadine. Maar waarom heet het eigenlijk zo? Grenadine komt uit het Frans. Oorspronkelijk werd er limonadesiroop mee bedoeld die gemaakt werd uit het sap van granaatappels (les grenades in het Frans). Later werd het ook gebruikt voor siroop…
Onder koffiekenners is rinsig een bekend begrip. “De smaak is mild, rond, notig, licht rinsig en in de verte menen we chocobitter te herkennen”, staat er in een recensie van de Koffie Top 100 2017. Wat betekent het precies en hoe komen we aan het woord? Rins betekent ‘zuurachtig’. Met rinsige koffie wordt dus koffie…
Categorieën
Waarom heet ‘broodtekst’ zo?
Met broodtekst wordt dat deel van een boek of artikel bedoeld dat uit aaneengesloten tekst bestaat. De hoofdtekst dus, in tegenstelling tot koppen, titels, intro’s, bijschriften en kaderteksten. Waarom wordt dat broodtekst genoemd? De begrippen broodtekst en broodletter zijn afkomstig uit de boekdrukkunst. De kleinere lettertypen die gebruikt werden voor het drukken van boeken werden…
Categorieën
Lubberiaans Lexicon
De Nederlandse oud-premier Ruud Lubbers stond bekend om zijn wollige uitspraken. We hebben ze verzameld in dit Lubberiaans Lexicon, van afconcluderen tot zwaluwstaarten.
Categorieën
Terug naar het Rapenburg
Sinds februari 2018 is het Instituut voor de Nederlandse Taal gevestigd op een nieuwe locatie in Leiden. Het gebouw aan de Witte Singel is aan vernieuwing toe en wordt grondig gerenoveerd. Voor de komende jaren is Rapenburg 61 daarom het nieuwe adres van het instituut, vlak bij waar het allemaal ooit begon. Het begin Daarvoor…
“Ik ben blij, want sinds april is Uitspanning de Houtzaagwerf weer geopend”, schrijft een foodblogster over een plek in Zeeland. “Er is een heerlijk terras onder de bomen, waar het zonlicht zo mooi doorheen valt. Ook binnen zit je goed.” Over wat voor iets gaat het hier, en waarom wordt het precies uitspanning genoemd? Een…
Categorieën
Wat is ‘stee’ in ‘steevast’?
“De wedstrijden van Oranje zijn steevast uitverkocht en het aantal televisiekijkers ligt telkens boven de twee miljoen”, meldt de NOS over het EK vrouwenvoetbal dat op dit moment in volle gang is. Wat betekent steevast eigenlijk en hoe komen we aan het woord? Steevast betekent ‘geregeld, altijd’. Als je ‘steevast te laat komt’, kom je…
“De nieuwe, grote bloemlezing van Ilja Leonard Pfeijffer is een geweldige schatkist, met heel veel verschillende stemmen”, schrijft NRC eind 2016 over het boek De Nederlandse poëzie van de twintigste en de eenentwintigste eeuw in 1000 en enige gedichten. In dat boek bundelt de schrijver een selectie werken van onder anderen Kloos, Nijhoff en Van…
Categorieën
Zakt er iets af bij een ‘afzakkertje’?
Als iemand in het café vraagt: “Nemen we nog een afzakkertje?”, dan bedoelt hij of zij daarmee het laatste drankje van de avond. Maar waarom noemen we dat zo? Wat zakt er precies af bij een afzakkertje? Het antwoord is: de inhoud van je maag. Rond 1730 was afzakkertje de benaming voor een glaasje brandewijn…
Als geroosterde snack uit de oven, gepureerd tot hummus of verwerkt in falafelballetjes: de kikkererwt is een gelige, voedzame peulvrucht die gebruikt wordt in allerlei gerechten. Hoe komt de erwt aan zijn opmerkelijke naam? Heeft het soms iets met het waterdiertje te maken? Kikkererwt is een variant van keker of kekererwt, en heeft dus niets…
Categorieën
Zit er wijn in winegums?
Winegums zijn zachte, halfdoorzichtige snoepjes met felle kleuren. Ze komen oorspronkelijk uit het Verenigd Koninkrijk en worden gemaakt van gelatine met zoet-, kleur- en smaakstoffen, soms uit vruchtenconcentraat. Maar waarom heten ze dan winegums? Werden de snoepjes vroeger gemaakt van wijn? Nee, in winegums werd en wordt nooit wijn verwerkt. Charles Gordon Maynard, zoon van…
Een appelmeisje is een rechthoekig of ovaal gebakje van bladerdeeg met daarop schijfjes appel. Het deeg is bestrooid met een mix van kaneel en suiker en afhankelijk van het recept wordt er soms ook nog spijs of gele room toegevoegd. De verwijzing naar appel in de naam is wel duidelijk, maar waar komt dat meisje…
Categorieën
Hoe komt het ‘spiegelei’ aan zijn naam?
Eieren kun je op allerlei manieren bereiden, bijvoorbeeld koken, pocheren of bakken. Een gebakken ei waarvan de dooier nog heel is, noemen we een spiegelei. Waar komt die naam vandaan? Het woord spiegelei vindt zijn oorsprong in het Frans; het is een Nederlandse vertaling van oeuf (au) miroir. Waarschijnlijk heeft het ei die naam gekregen…
Categorieën
Waar komt de naam ‘arretjescake’ vandaan?
Arretjescake is een soort chocoladecake die je niet hoeft te bakken. De koude cake bestaat uit een mix van biscuit, boter, suiker, eieren en cacao, en moet opstijven in de koelkast. Waar komt de naam voor de cake vandaan? Arretjescake is genoemd naar Arretje Nof: een stripfiguurtje dat rond 1930 werd gebruikt in reclamecampagnes van…
Categorieën
Hoe is de scheldnaam ‘halvezool’ ontstaan?
Een halvezool is een schoenzool die alleen onder het voorste deel van de schoen bevestigd wordt als extra versteviging. Maar halvezool is ook bekend als scheldwoord voor een raar figuur of idioot. Hoe is dat zo gekomen? De verklaring die de meeste bronnen geven is dat het scheldwoord halvezool ontstaan is uit het Engelse asshole.…
Categorieën
Wat heeft ‘spekkoek’ met spek te maken?
Indische spekkoek is een cakeachtig gebak dat bestaat uit afwisselend lichte en donkere laagjes. Het heeft een sterke, kruidige smaak en is erg machtig. Komt daar het ‘spek’ in de naam vandaan? Omdat de koek net zo ‘vettig’ is? Nee, de naam heeft niets te maken met de smaak of substantie van de cake, maar…
2016 is een schrikkeljaar. Dat wil zeggen dat er in februari, de schrikkelmaand, een extra dag bij komt. Waar komen die benamingen eigenlijk vandaan? Heeft het soms met schrikken te maken? Ja, het eerste deel van schrikkeljaar en schrikkelmaand is afgeleid van het werkwoord schrikken, maar dan in een verouderde betekenis. In de veertiende eeuw betekende…
Appelflappen en appelbeignets zijn samen met oliebollen traditioneel oudjaarsgebak. Maar wat is eigenlijk het verschil tussen flappen en beignets, of is er geen verschil? Het Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW) maakt een duidelijk onderscheid tussen de twee: het driehoekige appelgebak van bladerdeeg uit de oven heet appelflap, en de in beslag gedoopte en gefrituurde appelschijf is…
Categorieën
Hoe is de naam ‘Groene Boekje’ ontstaan?
Op 12 oktober 2015 verschijnt er een nieuwe editie van het Groene Boekje: de officiële spellinggids van het Nederlands. Hoe komt het boekje eigenlijk aan zijn naam? Het eerste ‘Groene Boekje’ verscheen in 1866, maar toen had het een andere naam én een andere kleur. Het boekje heette Woordenlijst voor de spelling der Nederlandsche taal…
Categorieën
Wat heeft ‘radler’ met fietsers te maken?
Met deze zomerse temperaturen en de Tour de France in het vooruitzicht wordt er op de terrassen veel radler geschonken: een verfrissend drankje dat bestaat uit een mix van bier en frisdrank. In het Duits betekent de naam letterlijk ‘fietser’. Heeft radler ook echt met fietsers te maken? Ja, het werd ongeveer honderd jaar geleden…
Categorieën
Waar komt het woord ‘marathon’ vandaan?
Op zondag 12 april staan duizenden hardlopers aan de start van de marathon in Rotterdam. Waarom noemen we een loopwedstrijd van 42,195 kilometer eigenlijk marathon? De marathon is vernoemd naar het gelijknamige stadje in Griekenland, dat ongeveer 42 kilometer ten noordoosten van Athene ligt. In 490 voor Christus vond hier een belangrijke veldslag plaats: 10.000 Griekse…
Categorieën
Wat is een ‘ulevel’?
In een ouderwets kinderliedje trakteert jarig Jetje op ulevellen. Een traktatie is meestal eetbaar, maar heel smakelijk klinkt het niet. Wat is een ulevel eigenlijk, en hoe komt het aan zijn vreemde naam? Een ulevel (uitspraak: [ulevèl]) is inderdaad een ambachtelijk snoepje: ‘een vierkant stukje gekookt of gebakken suikerwerk’. Het werd meestal verpakt in een…
Categorieën
Is het ‘de’ Neude of ‘het’ Neude?
Over het Utrechtse plein Neude bestaan nogal wat onzekerheden. Want zeg je nu de Neude of het Neude? En waar komt het woord eigenlijk vandaan?
Categorieën
Is hardlopen hetzelfde als joggen?
Met het mooie weer komen ook de hardloopschoenen tevoorschijn. Lekker een rondje joggen! Veel hardlopers gruwen van het woord. Mannen met bierbuiken en zweetbanden gaan joggen. Echte hardlopers niet. Maar is er eigenlijk wel verschil? Hardlopen is prestatiegericht. Hardlopen betekent ‘om het snelst lopen’, in een wedstrijd bijvoorbeeld. Joggen is juist ontspannen hardlopen, zonder op…
Categorieën
Het eten is klaar!
Deze kreet galmde afgelopen week hier door de gang. Helaas trof ik geen maaltijd aan, maar een opgeluchte collega die het woord eten bewerkte voor het Algemeen Nederlands Woordenboek. Een week duurde het, voor het eten echt klaar was. Eten is namelijk een zogenoemd ‘groot’ woord. Het is een basiswoord, veelgebruikt en naast een werkwoord…
In Nederland brengt de paashaas eieren rond. In Vlaanderen zijn het geen hazen, maar klokken die voor de paaseieren zorgen.
Categorieën
Da’s geen klein bier!
Wat woordenboeken ons vertellen over bier van vroeger.